Abstract:
خدای متعال در قرآن کریم موضوع زنده بودن شهدا را در دو آیه بازگو نموده است. مقصود از شهدا در این آیات تمام کسانی هستند که به مقام شهود حقیقت رسیده و با عمل خود درصدد اعتلای کلمه حق و ریشهکن کردن باطل میباشند؛ اگرچه در جهاد کشته نشوند و با مرگ طبیعی از دنیا بروند. مفسران درباره نوع این حیات دارای دو دیدگاه هستند؛ برخی حیات یادشده را حقیقی و برخی دیگر مجازی میدانند. معتقدان به حیات حقیقی نیز نظرات متفاوتی دارند؛ برخی این حیات را مربوط به جسم مادی در دنیا دانسته و برخی دیگر معتقد به زنده بودن روح در عالم ملکوت میباشند. این مقاله ضمن بررسی دیدگاههای فوق بیان میدارد حیات شهدا حیات حقیقی ویژهای در برزخ است که انسانهای عادی از آن محروم هستند. دیدگاه جامع در مورد مفهوم این حیات ویژه برزخی نیز عبارت از «احاطه نامحدود شهدا بر عوالم ملک و ملکوت از طریق علم و قدرت» است.
Machine summary:
(رازي، 1420: 9 / 425) <H4>نقد و بررسي</H4> الف) عبارت «احياء» در آيات مورد بحث بر اين موضوع دلالت دارد كه شهدا هم اكنون زندهاند نه اينكه خدا آنها را در روز قيامت با ديگران زنده خواهد كرد، بنابراين همانگونه كه در مباحث قبلي نيز گذشت دليلي براي عدول نمودن از ظاهر آيه وجود ندارد.
داشتن علم و آگاهي</H4> گروه ديگري از مفسران حيات برزخي شهدا را عبارت از علم و آگاهي آنان دانسته و معتقدند حيات به معناي فهميدن و حركت عالمانه (و برخاسته از شعور) است (جوادي آملي، 1391: 7 / 289) و شهيد چون با هوش از اين دنيا به نشئه ديگر ميرود، به امور دنيا آگاه است؛ فرح و استبشار يادشده در آيه 170 سوره آلعمران نيز بر اين امر دلالت دارد «فَرِحِينَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِينَ لَمْ يَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ»؛ زيرا هم فرح و هم استبشار هر دو توأم با ادراكند اما بايد توجه داشت كه ادراك شهيد از نوع ادراكات حضوري است نه حصولي.
(فضلالله، 1419: 3 / 112) <H4>نقد</H4> در پاسخ به ايراد فوق بايد بيان نمود، درست است كه آنان خود از مسلمانان معتقد به حيات اخروي بودند اما در آيه مورد بحث حيات برزخي كه براي مسلمانانِ معتقد به اصل معاد نيز روشن نبود، تبيين شده است؛ چون اين آيه شريفه در اواسط رسالت رسول خدا| نازل شده و در آن هنگام بياطلاعي بعضي از مردم از بقاء بعد از مرگ خيلي بعيد نيست.