Abstract:
کلیله و دمنه از جنبه های مختلف در تاریخ تمدن هند، ایران و جوامع اسلامی اهمیت داشته است. این کتاب به خوبی نگرش به انسان و اجتماع را در جامعه سنتی (پیش از عصر بیداری) منعکس می کند. این کتاب به علت امتزاج با فرهنگ های مختلف شرقی از لایه های متعدد برخوردار است؛ به طوری که دست کم، نقش سه تمدن بزرگ شرقی- هند، ایران و عرب- در آن قابل مشاهده و بررسی است. بیشتر داستان های کلیله و دمنه تمثیلی و به زبان حیوانات است. احتمالا دلیل عمده استفاده از شخصیت های حیوانی، محتوای سیاسی آن است. این شخصیت ها نویسنده را قادر ساخته، مسائلی را بیان کند که طرح آن در قالب شخصیت های انسانی، مشکلاتی ایجاد می کرد. کلیله و دمنه به دلیل ویژگی های منحصر به فرد داستانی- تعلیمی، نه تنها در ادبیات ایران، بلکه در تاریخ ادبیات جهان از شهرت و اعتبار خاصی برخوردار است. این کتاب برآیند تبادلات فرهنگی میان تمدن های بزرگ شرق (هند، ایران و اسلام) است. این مقاله می کوشد با ارائه شواهد مختلف، ضمن بازنمایی خردورزی، پایبندی به صفات نیک اخلاقی، مبارزه با رذایل اخلاقی و پندهای حکیمانه مندرج در متن، با واکاوی شخصیت های داستانی کتاب، به تاثیر محتوایی مولف بر آثار سایر نویسندگان از فرهنگ ها و ملل مختلف بپردازد و در حد امکان علل و نتایج چالش های اخلاقی متن را بررسی کند.
Machine summary:
نفـوذ کتـاب کلیلـه و دمنه در ادبیات جهان الهام بخش بسیاری از شـاعران و نویسـندگان مغـرب زمـین بـوده بـه نحوی که شباهت قصه های کلیله و دمنه با فابل ١هـای فرنگـی و یـا تـأثیر ترجمـه ی آلمـانی «تئودوربنفی» از پنجه تنتره ، که موجد ادبیات تطبیقی در جهـان شـده اسـت ، انکـار ناپـذیر است .
اسـاس ترجمـه او بـه فارسـی، کلیلـه و دمنه ابن مقفع ١ بوده و این کار در حدود سال های ٥٣٨ تا ٥٤٠ هــ.
تردید نیست که افسانه ها و اندیشه هـای اصـلی و آنچـه بـه جـوهر و اسـتخوان بنـدی کتـاب مربوط است ، ناشی از منابع نخستین اثر و ثمره فکر و تخیل کسانی است که ، آن را قـرن هـا پیش از نصرالله به کار برده و «آن را به آیات و اخبار و ابیات و امثال موکد گردانیده » و بـه تعبیر خودش از این «زبده چند هزار ساله » احیائی کرده اند.
امـا بـا نگاهی به ترجمه های ابن مقفع و نصرالله منشی، می توان چنین دریافـت کـه ایـن ترجمـه هـا کلیله و دمنه را به اندرزنامه ای بی مانند تبدیل کرده است .
داسـتان بورینـه و باخـه و مکـر باخـه مـاده ، نمونـه ای اسـت از مکرزنان که در این کتاب و در عالم حیات نزی نظایر فـراوان دارد؛ یـا قصـه ی موشـی کـه به صورت دختری درآمـده بـود و جـز موشـان را بـه شـوهری برنگزیـد، تمثیلـی از قبـول ضرورت در هنگام احتیاج است (همان : ٢٥٣-٢٣٨).
نتیجه گریی قصه های این کتاب نمونه هایی است بارز از آن نوع ادبی کـه در زبـان هـای فرنگـی«فابـل » خوانده میشود و بیشتر افسانه های جانوران اسـت و گـاه قصـه هـا و حکایـات و مثـل هـایی دیگر، متضمن فواید اخلاقی.