Abstract:
علیقلی خان مخبرالدوله از رجال دانش‌دوست، ترقی‌خواه و مطرح تاریخ معاصر ایران است. برخی از اقدامات وی حاکی از نوگرایی و اهتمام و توجه ایشان به امر توسعه و پیشرفت در ایران عصر قاجار است. این جستار با روشی تحلیلی- توصیفی و همچنین با تکیه بر منابع و اسناد کتابخانه‌ای و آرشیوی، به اقدامات سیاسی و فرهنگی مخبرالدوله و سهم آن در فرایند نوگرایی این دوره می‌پردازد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که علیقلی خان مخبرالدوله با اتخاذ رویکردی معتدل و معقولانه در امور حکومتی و تصدی مناصب مهم و گوناگونی چون وزارت پست و تلگراف، تجارت، معارف و ریاست دارالفنون و اقداماتی نظیر پی‌ریزی، مدیریت، توسعه و گسترش خطوط تلگراف، تکمیل کانون علمی دارالفنون، همچنین تأسیس روزنامۀ دانش، اولین روزنامۀ آموزشی ایران، اهتمام به تشکیل انجمن حافظ الصحه، اعزام محصل به خارج از کشور و پرورش متخصصان علوم، در تنویر افکار و روند نوگرایی و نوسازی ایران در عصر قاجار، سهم و تأثیر بسزایی داشته است.
Aliquli Khan is a famous, progressive and intelligent person in contemporary history of Iran and some of his proceedings show the modernism and the efforts and attentions to progress and development in Qajar period. This research is on his political and cultural affairs in process of modernism with descriptive-analytic method and resources from library and archives. This text shows that the contribution of him to illumination of thought and modernism in Iran with his governmental occupation such as: ministry of post and telegram, commercial and theology and management of Dar al-Funun and proceedings such as: foundation and development of telegram lines, completion of Dar al-Funun and establishment of Danesh as a first educational newspaper in Iran, foundation of Hafiz association, dispatching students to the foreign country and training expert.
Machine summary:
يافته هاي اين پژوهش نشان ميدهند که عليقلي خان مخبرالدوله با اتخاذ رويکردي معتدل و معقولانه در امور حکومتي و تصدي مناصب مهم وگوناگوني چون وزارت پست و تلگراف ، تجارت ، معارف و رياست دارالفنون و اقداماتي نظير پيريزي، مديريت ، توسعه وگسترش خطوط تلگراف ، تکميل کانون علمي دارالفنون ، همچنين تأسيس روزنامۀ دانش ، اولين روزنامۀ آموزشي ايران ، اهتمام به تشکيل انجمن حافظ الصحه ، اعزام محصل به خارج از کشور و پرورش متخصصان علوم ، در تنوير افکار و روند نوگرايي و نوسازي ايران در عصر قاجار، سهم و تأثير بسزايي داشته است .
به نظر ميرسد ميتوان ادعا کرد که عليقلي خان مخبرالدوله با قرار گرفتن در سطح بالاي قدرت و داشتن مسؤوليت هاي متعدد سياسي، با اهتمام به امر توسعه و دانش و اقداماتي نظير تأسيس و توسعۀ خطوط تلگرافي در کشور، تکميل سازمان اداري و علمي دارالفنون ، تأسيس روزنامۀ دانش و تشکيل انجمن حافظ الصحه و تربيت و پرورش محصلان علوم در پيشبرد نوگرايي و تنوير افکار جامعۀ ايراني نقش بسزايي داشته است .
در اين سال که آغاز احداث تلگرافخانه در ايران بود به امر ناصرالدين شاه ، عليقلي خان عهده دار مأموريت احداث خطوط تلگراف تهران به سلطانيه شد (افضل الملک ، ص ٢٠٤).
مخبرالدوله در سال هاي پاياني عمر و در دورٔە مظفري نيز همچنان از رجال مهم حکومت بوده است و عهده دار منصب وزارت داخله شد (افضل الملک ، ص ٢٠٥) اما دورٔە اين وزارت کوتاه بود و او در در زمستان سال ١٣١٥ق /١٨٩٧م در تهران چشم از جهان فرو بست .
(
, 
, 
)
