Abstract:
اثبات وحدت حقه حقیقی و نفی وحدت عددی خداوند، مورد تاکید آیات و روایات قرار داشته و براهین فلسفی مختلفی نیز آن را اثبات مینماید، اما در این میان، امام سجاد} در دعای بیست و نهم صحیفه سجادیه، وحدانیت عددی را به خداوند نسبت داده است: «لک یا الهی وحدانیّة العدد». در توجیه این جمله و تبیین مکانیزم سازگاری آن با ادله نقلی و عقلی، تفاسیر مختلفی ارائه شده است. نوشتار حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و توجه به دیگر روایات اهلبیت] به جمعآوری، تنظیم و تبیین مهمترین تفاسیر ارائه شده، پرداخته و ضمن ارزیابی آنها به تبیین تفسیر برگزیده پرداخته است. مطابق دیدگاه برگزیده، اطلاق عدد بما هو عدد بر خداوند مشکلآفرین نیست، آنچه مشکلآفرین است محدودیتی است که گاهی اطلاق اعداد بر ذات الهی در پی دارد. تفکیک میان دو تعبیر «ثالث ثلاثه» و «رابع ثلاثه» در آیات قرآنی نیز در همین راستا قابل تبیین است. خداوند متعال در عین وحدت شخصی، وحدت جمعی و سعی داشته و در تمام مراتب هستی، حضور و ظهور دارد. مطابق این توضیح، بیان امام سجاد} ناظر به اطلاق وحدانیت عددی بر ذات الهی است که بیانگر حضور جمعی و سریانی ذات الهی در همه هستی است.
Machine summary:
تحليل معناشناختي «وحدت عددي» خداوند در بيان امام سجادع رحمان عشريه حسن رضايي هفتادر محمدعلي اسماعيلي چکيده اثبات وحدت حقه حقيقي و نفي وحدت عددي خداوند، مورد تأکيد آيات و روايات قرار داشته و براهين فلسفي مختلفي نيز آن را اثبات مينمايد، اما در اين ميان ، امام سجادع در دعاي بيست و نهم صحيفه سجاديه ، وحدانيت عددي را به خداوند نسبت داده است : «لک يا إلهي وحدا العدد».
تفسير چهارم ؛ نفي کثرت عددي از خدا مطابق اين تفسير، هدف اصلي بيان امام سجادع نفي کثرت عددي از ذات الهي است ، اما اينکه آيا وحدت عددي براي ذات الهي ثابت است يا خير، بيان مزبور به اين قسمت ناظر نيست .
(ميرداماد، ١٤٠٣ق : ٣٤٢) نکته شايان توجه اينکه ، ملاعلي نوري در حاشيۀ بر کتاب تقويم الايمان ميرداماد، ديدگاه ميرداماد را به اين صورت توضيح داده است که به باور ميرداماد، مقصود امام سجادع از وحدانيت عدد، وحدت شخصي است ، يعني ذات الهي در وجوب وجود، شريک ندارد و فرد ديگري براي واجب الوجود متصور نيست .
ارزيابي اين تفسير نيز پذيرفتني نيست ، زيرا مطابق اين تفسير، «وحدانيت عدد» بيانگر اثبات 38 وحدت حقيقي براي ذات الهي است .
در بيان امام سجادع جملۀ لک يا إلهي وحدانية العدد، خبر(لک ) بر ِ مبتدا(وحدانية العدد) مقدم شده که اين تقديم ، مفيد حصر است ، اما اين حصر با ِ تفسير پيش گفته ناسازگار است ، زيرا مطابق اين تفسير، ويژگي وحدت عددي که سريان و حضور و ظهور جمعي است در ذات الهي نيز وجود دارد.