Abstract:
سطوح مستوی حاصل عملکرد آب‌های راکدی مثل مانداب، دریاچه یا آبگیر است که در نقشههای توپوگرافی با نقاط ارتفاعی منفرد مشخص می‌شوند؛ حد این سطوح نیز با ردیابی شبکه‌های آبراهه‌ای که ناگهان منقطع شده و به صورت دوشاخه‌های کوچک، نمادین می‌شوند، امکان‌پذیر است. با توجه به این ویژگی‌ها حداکثر گسترش دریاچه مهارلو در کواترنری حدود3/ 1190 کیلومترمربع برآورد گردید که نسبت به شرایط کنونی باید بیش از 5 برابر شده باشد که از نظر منطقی چنین تغییری با توجه به وسعت 4281 کیلومترمربعی حوضه بعید به نظر می‌رسد. برای آزمون شرایط هیدروژئومورفولوژیکی، شرایط کلیماتولوژیکی حوضه بازسازی و نوسانات سطح دریاچه با توجه به عوامل محیطی موثر بررسی گردید. بدین‌منظور داده‌های مورد نیاز از ایستگاههای اقلیمی داخل و مجاور حوضه استخراج شد. بین دما و بارش با ارتفاع، رابطه‌سنجی و با استفاده از آنها و لایه ارتفاعی حوضه، نقشههای هم‌بارش و هم‌دمای منطقه ترسیم گردید. با برآورد حجم آب ناشی از بارش در کل حوضه و در‌نظر‌گرفتن میانگین بعضی از خصوصیات فیزیکی آب دریاچه مثل وسعت، مقدار تبخیر، حجم و عمق ماهانه، ضریب رواناب حوضه برآورد گردید. از طرفی با محاسبه و اعمال ارتفاع وزنی در روابط برآورد شده در مراحل قبلی، بارش و دمای ماهانه حوضه، برآورد و بین آنها با داده‌های مربوط به نوسان ماهانه سطح دریاچه، رابطه‌سنجی شد. با استفاده از روابط حاصله، می‌توان وسعت دریاچه را با هر‌گونه تغییری که در بارش یا دما رخ میدهد، محاسبه کرد. سپس عکس‌العمل وسعت دریاچه در برابر تغییرات اقلیمی کواترنری در سه بازهی دمایی 5، 8و 12 درجه سانتی‌گرادی کم‌تر از امروز، بررسی و ارتفاع خط تعادل آب و خشکی و وسعت دریاچه در شرایط مختلف برآورد گردید. نتایج، حاکی از آن است که با کاهش حداکثری دمای کواترنری دریاچه امکان توسعه بیش از 300 کیلومترمربعی را نداشته است.
The plane surfaces are from stagnant waters like wetlands, lake or pond which are specified with the height points in topographic maps. The extent of these surfaces are suddenly interrupted by tracing of the river networks and are symbolic in the shape of little two-directed rivers. Accordingly the most extend of Maharlu lake was reconstructed in Quaternary (1190.3 km2). The estimated area was 5 times than current condition which is unlikely to this area in accordance with the area of basin (4281). Climatology conditions of the basin was reconstructed and the oscillation of the lake surface was scrutinized and reconstructed to test of hydro geomorphologic conditions. So that the inner and outer climatic stations of the basin and monthly temperature and precipitation were selected. It was correlated between monthly/annual temperature and precipitation as dependent variables, with height as an independent variable then monthly/annual isohyet and isotherm maps draw by the use of evaluated relations and height layer of the basin. Monthly weight temperature and precipitation of basin, was calculated and correlated between monthly oscillations of basin with them by replacing the weight height in current equations. The equilibrium line of water and drought was rebuilt in Quaternary periods which the temperatures were 5, 8 and 12˚C less than current condition. The annual area, volume, depth, evaporation and runoff coefficient of the lake was estimated by evaluation of the volume of precipitation. The results showed that even with the decrease of quaternary temperature (12˚C), the lake didn’t have the permit of extraction more than 300 km. The most extent of the conditions reflected from hydro geomorphology could be related to the limestone effect in positive balance of water or the existence of more ponds than current conditions
Machine summary:
غلام حسن جعفری ١ * شیوا محمدی ٢ برآورد ارتفاع خط تعادل آب وخشکی کواترنری مطالعه موردی (دریاچه مهارلو) تاریخ دریافت : ١٣٩٤/٠١/١٧ تاریخ پذیرش : ١٣٩٥/١٢/٢٤ چکیده سطوح مستوی حاصل عملکرد آب های راکد مثل مانداب ، دریاچه یا آبگیر، در نقشه های توپوگرافی با نقاط ارتفاعی منفرد مشخص می شوند؛ حدود این سطوح با ردیابی شبکه های آبراهه ای امکان پذیر است که ناگهان منقطع شده و به صورت دوشاخه های کوچک ، نمادین می شوند.
Seif and (١٠٨ :٢٠١٤) Abtahi در بررسی تحولات اقلیمی حوضه دریاچه نمک در کواترنری پایانی ، با بهره گیری از شواهد ژئومورفیک و بررسی های آماری ، به این نتیجه رسیده اند که دمای حوضه ٥/٦ درجه سانتیگراد افزایش و بارش ١/٥ برابر نسبت به آن زمان کاهش داشته است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١: نقشه موقعیت حوضه مهارلو در کشور و استان فارس Figure 1: Map of the position of maharlu basin in the country and fars province مواد و روش ها "حداکثر دوره دریاچه " به این معنی است که دریاچه در مرحله بیش ترین حد گسترش باشد -Bing-Yuan and Li) ٣٥ :٢٠٠١ ,ping).
جدول ٣- روابط ارتفاع با بارش و دمای ماهانه حوضه مهارلو Table 3- Relationships with rainfall and monthly temperature of Maharlu basin {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ارتباط بین دمای گذشته و خط تعادل آب وخشکی یکی از روش های ژئومورفولوژیکی بازسازی دمای گذشته استفاده از برآورد ارتفاع برف مرز دائمی دوره های سرد کواترنری است (٤٨ :١٩٨٩ ,Brooks؛ ٧ :٢٠٠٥ ,Hubbard and Glasser؛ ٧ :٢٠٠٦ ,Knight؛ :٢٠٠٧ ,Hambrey et al ٥).
(
, 
, 
)
