Abstract:
در این پژوهش تغییر مسیر بخشی از رودخانه مارون به طول حدود 55 کیلومتر (در محدوده شهرستان بهبهان) با روش توالی زمانی-استنتاج در بازه زمانی 16 سال با استفاده از تصاویر سنجندههای ETM+ و OLI (به ترتیب سالهای 1999 و 2015) بررسی شده است. مسیر رودخانه در دو سال یاد شده در نرم افزار ArcGIS9.3 رقومی شده و در سپس پارامترهای هندسی رودخانه با روش برازش دایرههای مماس بر قوس رودخانه اندازهگیری شد. پس از آن اندازهگیری پارامترهای هندسی و تحلیلهای آماری آنها انجام شد. نتایج نشان داد که مسیر رودخانه در بازه زمانی مورد مطالعه تغییر کرده، رودخانه افزایش طول داشته و به تعداد پیچانرودها افزوده شده است. تغییرات در برخی بازهها بیشتر بوده است. بازهها از نظر سه عامل کاربری اراضی، خاک و لیتولوژی دارای بررسی شدند. بازههایی که بیشتر تغییر مسیر را داشتهاند در سازندهای فرسایشپذیر، در محدوده دشت سیلابی قرار داشته و رده خاک آنها اینسپتیسول است. لذا دلیل تغییرپذیری بیشتر آنها را میتوان به نوع خاک منطقه مرتبط دانست. همچنین قدرت جریان آب نیز در بازههای تغییرپذیر موجب فرسایش کناری رودخانه میشود. بازه سوم به طور عمده در محدوده سازندهای کواترنری و کنگلومرای بختیاری قرار گرفته است. میزان توسعه پیچانرودها در بازه چهار بیشتر از سایر بازهها بوده است که دلیل آن را میتوان به سست بودن و فرسایش پذیری سازندها ربط داد.
In this research, a 55 km length of Maroon River that falls in Behbahan district was studied by time interval method for morphological changes. In a 16 years interval, landsat 7 ETM and landsat 8 OLI satellite images were used for years 1999 and 2015 respectively. Maroon River bed was digitized in ARCGIS 9.3, and then some geometric parameters were extracted using AutoCAD by intersecting circles to river curves. These parameters were analyzed statistically for years 1999 and 2015. Geometric method applied for 4 sections in order of change detection in the study area. Results show some changes in river length and also increase in meanders in some section. These sections that have more changeability were analyzed based on land use, soil and lithology maps. Those sections that have more erodible formation and flood plains that covered by inceptisols soil class are more changeable. So, changeability of river bed may be linked to soil type. Stream power may be a cause of river bank erosion. Third section laid in conglomerates and alluviums, so this may be the reason of its changes.
Machine summary:
1 زهرا آزادی وش 2 *مهدی مومی پور بررسی تغییرات ژئومورفیک بستر رودخانه مارون در محدوده شهرستان بهبهان با تصاویر ماهواره ای تاریخ دریافت : ١٣٩٤/٠٨/٠٩ تاریخ پذیرش : ١٣٩٦/١٢/٠٢ چکیده در این پژوهش تغییر مسیر بخشی از رودخانه مارون به طول حدود ٥٥ کیلومتر (در محدوده شهرستان بهبهان ) با روش توالی زمانی-استنتاج در بازه زمانی ١٦ سال با استفاده از تصاویر سنجنده های +ETM و OLI (به ترتیب سال های ١٩٩٩ و ٢٠١٥) بررسی شده است .
نتایج نشان داد که مسیر رودخانه در بازه زمانی مورد مطالعه تغییر کرده ، رودخانه افزایش طول داشته و به تعداد پیچان رودها افزوده شده است .
سال ٢٠١٥ سال ١٩٩٩ 5 4 3 1 0 1 4 7 101316192225283134374043464952555861646770737679 شماره پیچانرود شکل ٨: نوسانات ضریب خمیدگی پیچان رودهای رودخانه مارون در بازه های زمانی (١٩٩٩ و ٢٠١٥) Figure 8: Changes in maroon river sinuosity of meanders in the (1999 and 2015) years - زاویه مرکزی-شعاع دایره یکی از پارامترهای بررسی میزان توسعه پیچان رودی یک رودخانه ، زاویه مرکزی است .
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١٣: انطباق مسیر رودخانه با نقشه خاک محدوده مورد مطالعه Figure 13: Overlay of river route by soil map of the study area نتیجه گیری با توجه به محاسبه پارامترهای هندسی رودخانه نظیر تعداد پیچان رودها، زاویه مرکزی، شعاع پیچان رودی، ضریب خمیدگی، طول موج و طول دره و مقایسه آن ها با یکدیگر مشخص گردید که الگوی رودخانه در سال (١٩٩٩) در بازه سه از نوع توسعه نیافته و در بازه های یک ، دو و چهار توسعه یافته بوده و در سال (٢٠١٥) در کل بازه ها الگوی رودخانه پیچان رودی توسعه یافته است .