Abstract:
معراج نامه میرحیدر داستانی عرفانی در توصیف مراحل عروج معجزه آسای پیامبر اسلام در شبی که به بارگاه الهی راه می یابد می باشد و رایج ترین مضمون دینی در عرصه هنرهای تصویری و نگارگری اسلامی ایران می باشد که همواره بستری مناسب برای خلاقیت و نوآوری نقاشان فراهم نموده است. این کتاب در 839-840/1435-1436برای شاهرخ تیموری مصور شده است. پژوهش اخیر به بررسی نمادها و مفاهیم رنگی به کار رفته در قرآن و چگونگی تاثرات و تصمیمات هنرمند از این مفاهیم در ارائه مضامین دینی نگاره ها می باشد. نگارگر با آگاهی از اهمیت جایگاه نور و رنگ در عرفان و ابواب معرفتی توانسته با استفاده از آیه های مربوط به رنگ ها٬ علاوه بر استفاده از آثار روانی رنگ بر شخصیت انسان٬ مفاهیم مذهبی اسلامی را بسیار غنی و همسو با مبانی نظری و معارف قرآنی و اسلامی بیان کند تا جایی که در این مجموعه تسلط رنگ به جای خط کاملا مشهود است. روش گردآوری مطالب اسنادی و شیوه تحقیق توصیفی- تحلیلی می باشد.
Miraj Nameh of Mir Haydar (the story of Ascension) is a mystic story describing the miraculous ascending of the Prophet Mohammed in a night that left the Earth and ascended the God’s presence. It’s the most popular religious concept in visual arts and Islamic miniature of Iran in which it’s made an appropriate place in creativity and innovation of the miniatures. This book is written in 1435-1436, 830-840 for Shahrokh Timuri. The present study investigated the chromatic symbols and the concepts used in Quran and how the miniaturist used these symbols and concepts in presenting the religious contents. The miniaturist presented the Islamic religious concepts in line with the theoretical principles of Quranic and Islamic epistemology by knowing the importance of using colors and lights in mysticism and wisdom in a way that in this collection the dominance of color over writing is obvious. The data gathered by using an analytical-descriptive method.
Machine summary:
رنگ هاي به کار رفته در نگاره هاي اين کتاب عبارتند از : سفيد، قرمز، سبز، ارغواني، زرد طلايي، لاجوردي، کرمي، ياسي، سياه ، آبي، بنفش ، نخودي، صورتي و قهوه اي که در اين ميان آبي تيره يا لاجوردي و طلايي بيش از ساير رنگها خود نمايي مي کنند و باعث ايجاد فضايي آرماني شده اند.
اين تعاريف در نگاره هاي معراجنامه نيز به خوبي مشاهده مي شود به اين مفهوم که نگارگر رنگ سياه را براي نشان دادن مفاهيمي چون دوزخ ، جهنم و تباهي و رنگ سفيد را بيشتر از همه در عمامه ي پيامبر به نشانه پاکي، صلح و ايمان ، در لباس مومنان به نشانه تقوا و ايمان ، و سپس براي بيان زيبايي هاي طبيعت به کار برده است .
بنا بر مفاهيم موجود در اين آيات ، نگارگر معراجنامه از رنگ زرد ( طلايي ) در کليه نگاره هاي خود به ميزان متفاوت بهره برده است به اين معنا که در کليه نگاره ها به صورت هاله ي دور سر پيامبر(ص ) و به نشانه تقدس ، در نگاره هاي دوزخ براي نشان دادن آتش عذاب شوندگان ، در بناها به نشانه مذهبي بودن و در ساير نگاره ها براي نشان دادن نور الهي و نيز مجزا کردن مکان پيامبر از ساير قسمتها و اجزاي تصوير استفاده کرده است .