Abstract:
با فروپاشی امپراتوری عثمانی و استعمار باز ماندههای این امپراتوری توسط غربیها و بیداری اسلامی که در پاسخ به این تحرکات غربیها بود، جهان اسلام به نوعی اسلام گرایی سیاسی در قرن بیستم روی آورد. اما در این بین ترکیه با حاکمیت رژیم لائیک کمالیزم جلوی این موج را از ورود به ترکیه گرفت. لیکن در دهههای پایانی قرن بیستم این کشور شاهد گرایشات اسلامی در سیاست داخلی و خارجی خود شد. نکته جالب توجه، تفاوت این نوع اسلام گرایی با اسلام گرایی سایر کشورهای اسلامی در جهان اسلام بویژه در حوزه سیاست خارجی ترکیه بود. این تفاوت در گرایش ترکها به اسلام اعتدالی بود. از این رو مقاله حاضر سعی در پاسخگویی به این سوال اساسی دارد که: چه عوامل ژئوپلیتیکی و چگونه سبب اسلام گرایی اعتدالی در سیاست خارجی ترکیه از سال 1995 تا 2011 میلادی شده است؟ لازم به ذکر است که این مقاله از شیوه ای توصیفی- تحلیلی بهره برده است.
Machine summary:
بررسي و تبيين ژئوپليتيکي اسلام گرايي اعتدالي در سياست خارجي ترکيه از سال ١٩٩٥ تا ٢٠١١ ميلادي با رويکرد سازه انگاري 1 افشين متقي استاديار جغرافياي سياسي ، دانشگاه خوارزمي تهران تاريخ دريافت مقاله : ١٣٩٢/٠١/٢٩ تاريخ پذيرش مقاله : ١٣٩٢/٠٤/٠٣ چکيده با فروپاشي امپراتوري عثماني و استعمار باز مانده هاي اين امپراتوري توسط غربي ها و بيداري اسلامي که در پاسخ به اين تحرکات غربي ها بود، جهان اسلام به نوعي اسلام گرايي سياسي در قرن بيستم روي آورد.
دولت ها بعنوان واحدهاي سرزميني و يا حکومت هاي سرزميني (مجتهدزاده و حافظ نيا، ١٣٨٦: ٧)، در عرصه سياست خارجي و روابط متقابل با ديگر کشورها با تکيه بر هويت هاي فضاي جغرافياي ملي خود و نيز هويت هاي فضايي که در صحنه بازيگري در فضاهاي منطقه اي و جهاني کسب مي کنند و نيز فرصت ها و محدوديت هايي که ناشي از واقعيت هاي ژئوپليتيکي است ، شکل رفتاري خود را تنظيم مي کنند که بنابراين تفسير رفتارهاي بازيگران در سطح بين المللي و سياست خارجي ريشه ژئوپليتيکي دارد (رشيدي ، ١٣٩٠: ١١٣).
کشور ترکيه به دليل تفاوت در موقعيت ژئوپليتيکي اش با کشورهاي حوزه جهان اسلام و غرب ، طبعا خصيصه هاي متفاوت اجتماعي ، فرهنگي ، سياسي و غيره در داخل و شخصيت متفاوتي نيز در عرصه سياست خارجي از خود دارا است .
زمينه هاي جغرافياي فرهنگي خاص ترکيه که متفاوت از کشورهاي غربي بود سبب فراهم شدن پيش زمينه هايي براي پذيرش بيداري اسلامي در کشور ترکيه شد و اين ناشي از هم فضايي ترکيه با جهان اسلام و نيز ريشه مندي جغرافيايي - فرهنگي ترکيه در قلمرو جهان اسلام است .