زمینه ها و سازوکارهای نظارتی برون سازمانی زندانیان Journal Article

قطع ارتباط محکوم با دنیای خارج به دلیل زندانی شدن باعث می‌شود بسیاری از حقوق ذاتی و اجتماعی وی تحت‌الشعاع قرار بگیرد؛ از این‌ رو اهمیت رعایت حقوق و توجه به افراد زندانی دو چندان می‌شود. قاضی ناظر زندان که به‌نوعی قاضی اجرای حکم در زندان نیز هست به دلیل ارتباط نزدیک با زندانیان و آگاهی کامل از حقوق و مشکلات زندانیان می‌تواند ضامن حفظ حقوق آنان بشود. نظارت (کنترل) از اجزای شناخته‌شده مدیریت محسوب می‌شود، بطوریکه بدون توجه به اصل نظارت (کنترل) سایر اجزا مدیریت، مانند برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی و هدایت و بسیج منابع نیز ناقص است و تضمینی برای انجام درست آن‌ها وجود ندارد. قاضی ناظر زندان به‌عنوان یکی از اشخاص تاثیرگذار در مدیریت زندان با نظارت بر اجرای قوانین، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مرتبط با زندانیان می‌تواند از تضییع حقوق زندانیان جلوگیری به عمل بیاورد. پژوهش حاضر با هدف احصاء و تبیین وظایف نظارتی بر حقوق زندانیان انجام شد. پس از مرور قوانین و مقررات، آیین نامه‌ها و دستور العمل‌ها، وظایفی همچون، نظارت بر امور زندانیان، نظارت بر تفکیک زندانیان، نظارت بربهداشت و تغذیه زندانیان، نظارت بر کمیت و کیفت اتاق‌های زندانیان، نظارت بر ملاقات و ارتباط زندانی با دنیای خارج از زندان، نظارت و رسیدگی به زندانیان بیمار و نظارت بر تصمیمات شورای انضباطی و مانند این‌ها برای حفظ حقوق زندانیان احصاء و تبیین شد. بر اساس یافته‌های این تحقیق و مداقه در قوانین و بالاخص آیین‌نامه سازمان زندان‌ها مشخص شد که به‌طور مثال قاضی ناظر زندان بر تصمیمات شورای طبقه‌بندی نظارت استصوابی و بر تصمیمات شورای انضباطی نظارت اطلاعی و یا اینکه قاضی ناظر زندان، نظارت اجرایی بر بهداری و زندانیان بیمار را دارد. اما پیشنهاد می‌شود که برای تضمین حقوق زندانیان نیز پیشنهاد شد تا هیات‌های بازرسی غیر وابسته به سازمان زندانها و دادگستری تشکیل گردد.

در ماده یک این آیین نامه آمده است: «در راستای اصلاح و تربیت زندانیان، با هدف پیشگیری از وقوع جرم از طریق حمایت مادی و معنوی از زندانیان آزاد شده واجد شرایط که در این آیین نامه مددجو نامیده می شوند و فراهم نمودن زمینه مساعدت جهت بازگشت آنان به یک زندگی سالم اجتماعی اداره مراقبت بعد از خروج در مرکز هر استان و در صورت نیاز در شهرستان ها با تصویب ریاست سازمان تحت نظارت اداره کل زندان های استان مربوطه ایجاد می گردد. نظارت و کنترل بر حقوق زندانیان در مقررات داخلی در ایران نیز همانند سایر کشورها نهادها و موساات نظارتی خاصی جهت پیگیری احقاق حقوق بنیادین و اولیه زندانیان پیش بینی و معرفی شده است، که هدف اصلی و بنیادین تاسیس برخی از این نهادها، به عنوان رکن اصلی تاسیس ان ها همین پیگیری هایی که ذکر شد می باشد و شامل 4 بخش کلی است که در ذیل به معرفی یک به یک آنان می پردازیم: نظارت درون سازمانی نظارت بر اجرا و احقاق معیارهای حقوق بشر زندانیان در مجموعه اداری زندان از طریق گوناگون و البته قانونی ذیربط و به خاطر فوریت و اینکه در محل زندان می باشد. کمیسون حقوق بشر با داشتن کمیسون های پنج گانه علمی، پژوهشی، مراقبت، برنامه ریزی، امور زنان و پیگیری و اهدافی چون نظارت بر چگونگی برخوداری و رعایت حقوق بشر اسلامی به وسیله شخصیت های حقوقی و حقوقی، بررسی وضعیت جمهوری اسلامی ایران نسبت به میثاق ها و کنوانسیون های بین المللی در زمینه حقوق بشر و همکاری با سازمان های ملی و بین المللی حقوق بشر به ویژه رسیدگی و پیگیری مسائل مربوط به جمهوری اسلامی ایران، تاکنون عملکردهای مطلوبی در راستای معیارهای حقوق جهانی بشر و من جمله راجع به زندانیان داشته است و می تواند به همین گونه نیز تداوم یابد.