Abstract:
با وجود نقش زنان در حفظ و انتقال فرهنگ (با توجّه به نقش مادری)، بررسی نقش زنان در حوزههای فرهنگی یکی از مغفولات تاریخی محسوب میشود. علاوه بر این گاهی برخی از تاریخنگاران زندگی زنان در عصر صفویه را جزء تاریکترین ادوار زندگی زنان در تاریخ ایران میدانند. این مطالعه که به صورت تحلیلیتوصیفی صورت گرفته، به دنبال بررسی جایگاه زنان در فعّالیّتهای فرهنگی در این عصر میباشد. نتایج مطالعات که بر اساس منابع دست اول تاریخ و سفرنامه سیاحان صورت گرفته است حضور گسترده زنان را در عرصههای فرهنگی نشان میدهد. این زنان که اغلب از خانوادههای روحانیون، طبقات بالا و گاهی خانوادههای متوسط هستند در زمینههای علمی، هنری (نقّاشی، خطاطی و شعر) و مدرسهسازی در قالب وقف فعایت عمدهای داشتند. این نتایج نشان دهنده نقش موثر زنان در فرهنگسازی و تداوم آن میباشد.
Machine summary:
این بانوان یا از خانوادههای سرشناس و اهل علم زمان خود بودند و یا از سایر طبقات مردم، حتی در برخی موارد از طبقه حاکم، چون بعضی از زنان و دختران پادشاهان، درباریان و سران کشور در علم آموزش و یا تأسیس موسسات فرهنگی و علمی مانند مدارس، کتابخانهها و نیز در عرصههای تعلیم و تربیت، زنان نامور و شایستهای بودند که هنوز پس از گذشت چندین قرن آثار علمی و یا نهادهای آموزشی بنیان گذاشته شده توسط آنان بر جای مانده است .
افندی از قول بعضی از معمرین، جزو دانشمندان زمان خود نوشته است آنها دختر شیخ علی را دیدهاند در دورانی که هنوز سنی از او نگذشته بود فقه و حدیث درس میگفته و زنان نیز نزد او تحصیل علم کردهاند .
عمده این زنان تربیت شده علمای بزرگ شیعی بودند که علم را از پدر، برادر، عمو و یا مادر خود آموخته بودند، که نشان دهنده این است که در این خانوادهها دختران برابر با مردان اجازه تحصیل و ترقی داشتهاند و عمدتاً مادران آنها نیز در کنار همسران خود به یادگیری علوم اسلامی مشغول بودهاند و همین امر موجب ترقی و تلاش بیشتر فرزندان بوده است.
این زنان در بخشهایی چون سرودن شعر، نقّاشی و خطاطی مشغول بودند که به اختصار به نام برخی از ایشان اشاره میکنیم: 1-3-1- زنان شاعر از جمله صفاتی که همواره به عنوان شناسه روح ایرانی مورد توجّه بوده است طبع بلند شعری با مضامین عالی انسانی، اخلاقی، داستانی، عاطفی، حماسی تکریم شاعران بزرگ در فراخنای ایران زمین است که آثار شگرفی در زندگی روزانه ایرانیان از خود بر جای گذاشتهاند .