Abstract:
حکومت آل بویه بر عراق و بخش هایی از مرکز و غرب ایران تسلط داشت. در این عصر با توجه به فضای باز مذهبی که به وجود آمد اندیشه های انسان گرایانه مورد توجه تعدادی از دانشمندان این عصر از جمله ابن مسکویه و معاصرانش قرار گرفت. یکی از موضوعات مورد تاکید دین اسلام برابری انسان ها صرف نظر از نژاد ، مقام ، جنس، رنگ و مانند آنها است. حقوق و آزادی انسان در اسلام به حقوق فردی محدود نیست و حقوق اجتماعی را نیز شامل می شود و بر این اساس در دیدگاه اسلامی، انسانیت انسان زیربناست و تلاش های انسان برای شکوفایی استعدادها و پرورش مکارم اخلاقی صورت می پذیرد و همه فعّالیت های دنیوی انسان ها هماهنگ با این هدف برتر انجام می گیرد. ابن مسکویه اندیشه های انسان گرایانه را که مورد توجه قرآن وآموزه های اسلام است را محور عقلانیت و خرد ورزی قرار می دهد و با استفاده از فضای موجود در عصر بویه ای تلاش می کند تا به تبین آن در کتب تاریخی، فلسفی و اخلاقی خود بپردازد. سوال اصلی پژ وهش حاضر این است که اندیشه های انسان گرایانه در عصر آل بویه به چه صورت بوده است و ابن مسکویه چه نقشی در بیان این اندیشه ها داشته است؟ که در ادامه فرض پیش روی بر این اساس شکل می گیرد که عصر آل بویه یکی از بهترین دوران های تاریخ اسلام در زمینه رشد اخلاقیات و اندیشه های انسان گرایانه بوده است که بی شک موثرترین فرد در تعالی آن ابن مسکویه می باشد.
Al-Bouyeh rule dominated Iraq and parts of central and west of Iran. In this evening
according to the open religious space that arose humanistic thoughts the attention of
a number of scholars of this age, including Ibn Moskowayh and his contemporaries it
placed. One of the topics emphasized by Islam is the neglect of human equality of race,
rank, sex, color, and the like.Rights and Freedom of human in Islam is not limited to
individual rights and includes social rights too. Based on this, in Islamic perspective,
humanity is the basis of humanity and human effort for the prosperity of the talents
and the cultivation of the moral worship, everything is done. Spiritual activities of
humans are in line with this supreme goal Ibn Moskowyh puts the humanist thought
into consideration of the Qur’an and the teachings of Islam on the basis of rationality
and wisdom and, using the space available in the Bowyeh era, tries to explain it in his
historical, philosophical, and ethical books. The main question of the present research
is that what was the point of view of humanistic thoughts in the era of al-Boyah? What
role did Ibn Maskouyeh have in expressing these thoughts? Which proceeds from this
assumption? Al-Boye’i’s era has been one of the best periods in the history of Islam
in the development of humanistic ethics and thoughts, which undoubtedly is the most
effective person in the transcendence of that was Ibn Moskowyh.
Machine summary:
ابن مسکویه اندیشههای انسان گرایانه را که مورد توجه قرآن وآموزههای اسلام است را محور عقلانیت و خرد ورزی قرار میدهد و با استفاده از فضای موجود در عصر بویهاي تلاش میکند تا به تبين آن در کتب تاریخی، فلسفی و اخلاقی خود بپردازد.
سؤال اصلی این پژوهش این است چگونه زمینة تفکّر انسان گرایی و اخلاق مداری با توجه به تحول فرهنگی دراین عهد فراهم میگردد؟ اما قبل از این که به پاسخ فرضیه مذکور برسیم، لازم است در تشریح این زمینه ابتدا در بارة معانی اومانیسم وموضوع آن یعنی «انسان» بحث شود، سپس نمایی کلّی از اوضاع مذهبی و دینی درمحدودة قلمرو آل بویه بیان شود و در ادامه برای روشن شدن جایگاه اندیشه انسان گرایانه و اخلاق مدارانه در آثار بزرگان اسلامی به آثار فیلسوف ،مورخ و عالم اخلاقی ،ابو علی مسکویه، پرداخته شود.
در کنار آزادی مذکور آثار و تألیفات این دوره ویژگیهای خاصی دارد که آنها را نسبت به دورههای قبل متمایز میسازد و فضای خوبی برای نشر افکار و اندیشههای عالمان مختلف اسلامی فراهم ساخته بود تا آنها به تدوین اصول فقهی، کلامی، فلسفی وتاریخ بپردازند و یکی از سرآمد این اندیشمندان ابو علی احمد مسکویه است که با تأثیر از آئین اسلام و اندیشه های ملل گذشته خصوصاً یونانیها به طرح نظریههای تاریخ و اخلاقی پرداخته است.