Abstract:
تاریخ نویسان معاصر (محققان و نویسندگان حوزههای فکری و تمدنی) در سالها اخیر، به خصوص در کشورهای غربی، همواره بر بعد ستیزه گره بیداری اسلامی در کشورهای اسلامی خاورمیانه تاکید کردهاند. با این حال، آنچه که همواره در این بازخوانیهای جانبدارانه مورد غفلت واقع شده، بعد فکری و روشنفکرانه بازخیزش اسلامی در دهههای پایانی قرن بیستم، یعنی جریانهای اسلامی سازی دانش است که از آن به عنوان وجه علمی "رستاخیز اسلامی" مسلمانان و نیز با ارزشترین پاسخهای علمی اندیشمندان مسلمان به مدرنیته یاد میشود. مطالعه جریانهای "اسلامی سازی دانش" در خارج از کشور نشان میدهد که این مفهوم موارد استفاده بسیار و گاه گمراه کنندهای داشته که باعث ایجاد نوعی سردرگمی نه تنها در بین مخالفان که حتی در میان برخی از طرفداران اسلامی سازی دانش نیز شده است. این سردرگمی عمدتا باعث ایجاد سوالاتی شده که اساسا چرا باید "اسلامی سازی دانش" صورت پذیرد؟ ماهیت آن چیست؟ و چگونه صورت خواهد گرفت؟ این مقاله از طریق روش اسنادی و کتابخانهای و فراتحلیل مهمترین آثار و منابع موجود در این زمینه، به بررسی مسئله "چیستی" اسلامی سازی دانش به عنوان یک امر مقدم بر "چگونگی" آن پرداخته و به دنبال پاسخ به این سوال است که از نظر متفکران اسلامی، "اسلامی سازی دانش" چیست و یا ماهیت آن چیست؟ برآیند کلی نتایج این مطالعه از "چیستی" اسلامی سازی دانش دلالت بر یک دغدغه هستی شناسانه و معرفت شناختی دارد که ریشه آن در اندیشه متفکران اسلامی، حاکمیت پارادایم دانش معاصر غربی در کشورهای اسلامی است. برهمین اساس، اسلامی سازی دانش به معنای شکلگیری یک پارادایم اسلامی از دانش است که بتواند به دوگانگیهای رایج در کشورهای اسلامی پایان دهد. اینکه این پارادایم چطور شکل خواهد گرفت، مبانی فلسفی و روش شناختی آن چطور خواهد بود، مقولهای است که باید جداگانه-براساس محور چگونگی اسلامی سازی دانش- به آن پرداخت.
Different scholars may define Islamization of Knowledge in different ways, even though they might be referring to the same thing. These differences have arisen questions about the definition of IOK in nature. The purpose of this study is to critically review the definition of Islamization of Knowledge (IOK) in the mind of prominent Muslim scholars. Using Meta-Analysis as a method of study, this research systematically has reviewed over 80 scientific documents including articles, books, reviews, etc. to come out with a clear picture of what IOK is and what is it about? The result of the study shows that Islamization of knowledge is mainly an ontological and epistemological concern about the supremacy of the Western paradigm of knowledge in the world, especially in Islamic Countries. In fact, Islamization of Knowledge can be seen as a framework for creating a new paradigm of knowledge based on Islamic thought and heritage to be suitable for Muslim Nations.