Abstract:
در شش دهۀ اخیر توصیف مصادیق جنسیت‌زدگی در زبان و ارزیابی انتقادی این مظاهر گسترش چشمگیری یافته است. انگیزۀ نظری این توجه کم‌سابقه این مدعای زبان‌شناسی انتقادی است که بر حسب آن رویدادهای زبانی، همزمان، مولّد و فراوردۀ ساختارهای اجتماعی‌اند و الگوهای حاکم بر بازنمایی‌های زبانی بالقوه متأثر از علایق گروه‌های اجتماعی مسلط هستند. در چهارچوب چنین نگرشی است که ردیابیِ مصادیق جنسیت‌زدگی، به عنوان یک گرایش اجتماعی، در شیوه‌های کاربری زبان اهمیتی برون‌زبانی می‌‌یابد. جست‌وجوی نابرابری جنسیتی در آن دسته از فراورده‌های زبانی که درآمیخته با فرهنگ عامه هستند، می‌تواند سرنخ‌های قابل‌اعتنایی از نظم اجتماعی مولد آنها به دست دهد. جوک را می‌توان یکی از مصادیق پیش‌نمونه‌ایِ چنین فرآورده‌هایی دانست. این پژوهش نیز می‌کوشد در چارچوب زبان‌شناسی انتقادی و با نظر به کردارِ اجتماعی برسازندۀ جوک فارسی مصادیق جنسیت‌زدگی گفتمانی را در جوک فارسی شناسایی، شمارش و تبیین کند. به منظور دستیابی به این هدف نُه شاخص جنسیت‌زدگی متناسب با ویژگی‌های این گونۀ گفتمانی استخراج شدند و در پیکره‌ای متشکل از جوک‌های فارسی وارسی گشتند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مظاهر جنسیت‌زدگی در زبان-فرهنگ جوک‌گویی فارسی فراوانیِ قابل‌اعتنایی دارند. افرون‌بر‌این، این نتیجه حاصل شده است که جنسیت‌زدگی در جوک منحصر به بهره‌برداری از درون‌مایه‌های جنسیت‌زده به‌عنوان عوامل خنده‌آفرین نیست.
Over the past six decades looking for linguistic manifestations of sexism has been a noticeable trend in linguistics. The theoretical motivation for this unprecedented interest is an insight put forward by critical linguists in terms of which linguistic events can affect social structures and at the same time, being affected by them. It is in the light of this view that looking for linguistic instantiations of sexism can gain a significance which goes beyond the language itself. Looking for gender inequality in those linguistic products which are tightly associated with popular culture can potentially lead us to the underlying social order which has given rise to them. Jokes, which are prototypical examples of such linguistic products, are the focus of this study. Based on the framework of critical linguistics we aim to identify and explain manifestations of discursive sexism in Persian jokes in terms of the social order witch constitute them. To this end, nine indicators of sexism in jokes have been elicited, and measured in a corpus of popular Persian jokes. The corpus-based analysis shows that instances of sexist discourse are highly frequent in Persian joke-telling culture; Moreover, the findings show that sexism in jokes cannot be reduced to those jokes which are “obviously” sexist in their humor, and the linguistic-structural manifestations of sexist discourse can be found in the whole Persian joke-telling culture and beyond the scope of sexist jokes.
(
, 
, 
)
