Abstract:
مخاطرات زمینی و ژئومرفیک یکی از مهمترین مخاطرات طبیعی هستند که سالیانه خسارات جانی و مالی زیادی در کل کشورهای جهان و به ویژه ایران به بار می آورند .این بلایا، به زیرساختها، شریانهای حیاتی و تأسیسات صدمه وارد میسازند و موجب از بین رفتن داراییها، اختلال در برنامه ریزی، افزایش مرگ و میر، وارد آمدن جراحات و صدمات روحی میشود.بنابرین رتبهبندی میزان آسیبپذیری سکونتگاهها درمقابله با مخاطرات طبیعی امری حیاتی در مدیریت ریسک و کاهش آسیبپذیری آن است وامروزه یکی از اولویتهای کشور به شمار می آید. در این پژوهش، به بررسی سه مخاطره ژئومورفولوژی که شامل زمین لغزه (با استفاده از مدل آنتروپی)، زمین لرزه (با استفاده از مدل AHP ) و سیلاب پرداخته شده و در نهایت با استفاده از مدل تاکسونومی، شهرستان های استان فارس بر اساس میزان آسیب پذیری رتبه بندی شده اند نتایج پژوهش نشان میدهد که کازرون، لار، شیراز و نیریز در معرض مخاطرات بیشتری هستند، همچنین بین ویژگی ژئومورفیک محدوده مورد مطالعه و مخاطرات ژئومورفیک که شهرها را دستخوش خطراتی می کنند ارتباطی وجود دارد، به طوری که تمامی زمین لغزه ها و 80 درصد زمین لرزه ها در سطوح محدب و بیست درصد زلزله ها و نود درصد پهنه های سیل خیز در سطوح مقعر رخ داده اند بنابراین می توان ادعا کرد که در این پژوهش دامنه های محدب در برابر زلزله و لغزش و دامنه های مقعر نسبت به سیلاب اسیب پذیر تر هستند.
Land hazards and Geomorphic hazards are ones of the most important natural hazards that annually cause financial looses and health damages in all countries of the world, especially in Iran. These disasters damage infrastructures, important roads and facilities and cause asset losses, disrupting planning, increasing fatalites and injuries. Therefore, rating the vulnerability of habitats is very important for managing risks and reducing damages that caused by it, so this issue is one of the priorities of each country. In this study, 3 geomorphical hazards that are including Landslide (using Entropy model), Earthquack (using AHP model) and Flood are considered. Finally by using Taxonomic model the townsips of Fars province basis of vulnerability are ranked and Kazeroon, Lar, Shiraz and Neiriz, respectively, are at the greater risks, also there is a relationship between geomorphic charactristics and geomorphic hazards that it could damage these regions so according to the results all Landslides are occurred in convex regions and 80 percent of Earthquackes are occurred in convex regions. A bout Flood hazard, 90 percent of Flood zones are overlayed on concave. so it can be concluded that the convex domains are more vulnerable to earthquake and landslide and concave slopes are more vulnerable for floods.
Machine summary:
در این پژوهش ، به بررسی سه مخاطره ژئومورفولوژی که شامل زمین لغزه (با استفاده از مدل آنتروپی)، زمین لرزه (با استفاده از مدل AHP) و سیلاب پرداخته شده و در نهایت با استفاده از مدل تاکسونومی، شهرستان های استان فارس بر اساس میزان آسیب پذیری رتبه بندی شده اند نتایج پژوهش نشان میدهد که کازرون ، لار، شیراز و تبریز در معرض مخاطرات بیش تری هستند، همچنین بین ویژگی ژئومورفیک محدوده مورد مطالعه و مخاطرات ژئومورفیک که شهرها را دستخوش خطراتی میکنند ارتباطی وجود دارد، به طوری که تمامی زمین لغزه ها و ٨٠ درصد زمین لرزه ها در سطوح محدب و بیست درصد زلزله ها و نود درصد پهنه های سیل خیز در سطوح مقعر رخ داده اند بنابراین *١- گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه اصفهان .
بر این اساس میتوان اذعان داشت که هیچ جامعه ای ادعای مصونیت از مخاطرات طبیعی را ندارد و انسان ها همواره با تاثیرات عینی و ذهنی زیان بار آن مواجه اند (٢ :٢٠٠٥ ,Ghafory)؛ بنابراین با توجه به لزوم توجه به انواع مخاطراتی که می توانند بر کیفیت زندگی شهری و روستایی تاثیر گذار باشند، در این پژوهش سعی شده است با استفاده از دانش ژئومورفولوژی مخاطراتی چون سیل (با استفاده از نقشه سیلاب کشور)، زلزله (با استفاده از مدل AHP) و زمین لغزه (با استفاده از مدل Entropy) در استان فارس بررسی شود و با استفاده از نتایج حاصل از آن به مدیریت صحیح در زمینه سکونت ، ساخت تاسیسات مهم و همچنین گسترش شهرها و روستاها کمک شود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ١٦: نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزه استان فارس نسبت به سطوح ژئومورفیک Figure 16: Landslide hazard zoning map of Fars province in relation to geomorphic levels با توجه به این امر بدیهی که مهم ترین عامل ایجاد زمین لرزه حرکات تکتونیکی و به تبع آن وجود گسل های مهم و فعال است .