Abstract:
پژوهش حاضرباتوجه به ضرورت بررسی تحلیلی سیرتکوین نمایش های سنتی ایرانی ، تاثیرات تحولات اجتماعی ، سیاسی وفرهنگی برمجالس تقلید ایرانی را دردوران پهلوی (۱۳۰۴ تا۱۳۵۷ ه.ش)، دورانی که کمتر دراین زمینه مورد توجه پژوهشگران بوده است، بررسی می نماید ودر جستجوی پاسخی برای این سیوال است که: شرایط اجتماعی وسیاسی حاکم و تحولات فرهنگی این برهه زمانی چه تاثیراتی برقصص ونحوه اجرای مجالس تقلید داشته اند؟ پس به همین سبب؛ به تحلیل جامعه شناسانه اسناد وبه ویژه متون ثبت شده و به جای مانده از مجالس شادی آور دراشکال گوناگون آن می پردازد که بخشی از آنها در مرکز اسناد هنرهای نمایشی در کتابخانه تیاتر شهرمضبوط بوده ، برخی در مکتوبات موجود دراین زمینه توسط پژوهشگران متقدم ثبت شده اند وبرخی از آرشیوهای شخصی ابتیاع گردیده اند، پژوهش حاضر ضمن شناسایی وتحلیل تغییرات وتحولات به وجود آمده درقصص ونحوه اجرای انواع گوناگون نمایش های شادی آورسنتی دراین دوران ، در پایان به این نتیجه دست می یابد که: طی این دوران نمایش های شادی آورسنتی همسوباخواست زمانه اوجی کوتاه مدت، گسترش وسپس نزول خود راتجربه نموده اند و حتی برخی ازگونه های آن – چون سیاه بازی – درمقاطعی به عنوان رقیبی جدی برای تیاتر وارداتی درتماشاخانه های الگوگرفته اراروپامطرح بوده اند و برهمین اساس باتوجه به شرایط وپیشنهادات زمانه موضوعات ووضعیت های مورد علاقه مخاطبین وسفارشات اجتماعی )وگاه تحت حمایت دولت) درانتخاب قصص برای اجرا درمنازل وتماشاخانه هاواستفاده از ترفندهاوفنون کمدی وایجاد بزنگاه های نمایشی تغییرات وتحولاتی را بنا به پسند زمانه و خواست مخاطبین وگاه تحت تاثیر تیاتر وارداتی پذیرا شدند.لیکن علیرغم این تلاش از سوی دست اندرکاران نمایش های شادی آور به سبب گرایش حکومت پهلوی ومیل جامعه به مدرنیزاسیون واز دست رفتن زمینه های طبیعی ورشد وتحول مجالس شادمانی به تدریج سیر نزولی خود را آغاز نموده ودر اواخر دوران پهلوی در حضیض مذلت قرار می گیرند. ضمنا در این مقاله با توجه به دسترسی پژوهشگر به اسنادی که کمتر مورد توجه بوده اند؛برخی از ترفندها وتحولات انجام پذیرفته در قصص ومتون نمایش های شادی آور برای نخستین بار طرح می شوند. امید است که دستاوردهای این تحقیق درشناسایی تاریخچه مبهم نمایش های شادی آور ایرانی موثر بوده وتوسط نمایشگرانی که درپی احیاء و معاصرسازی این گونه های نمایشی هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
The present study, considering the need for the analytical study of the evolution of traditional Iranian plays, investigates the effects of social, political and cultural developments on the Iranian imitation ceremonies in the Pahlavi era, a period that has been less considered by scholars in this field, and seeks an answer to this question: What are the influences of the prevailing social and political conditions and cultural developments of this period on the stories and the way of performing the imitation ceremonies? So for this reason; Sociological analysis of documents, especially recorded texts, left over from joyous ceremonies in its various forms, some of which were recorded in the Performing Arts Documentation Center in the Shahr Theater Library, some have been documented by previous researchers in this field, and some have been acquired from personal archives. This study, identifying and analyzing the changes and developments that have taken place in the stories and the way of performing various types of traditional joyous ceremonies in this period, in the end concludes that: During this period, traditional joyous performances experienced their short peak time along with the demands of that time and then declined and even some of its genres - such as Siah bazi - at times have been considered as a serious competitor to the imported theaters in Europeanstyle theaters. Accordingly, based on the conditions and suggestions of the time, the interested topics and situations of the audience and social orders, and sometimes with the support of the government, in choosing stories to perform in homes and theaters and using comedy tricks and techniques, received changes and developments according to time and audiences’ demands and sometimes under the influence of imported theater. But despite the effort by those involved in joyous performances due to the tendency of the Pahlavi government and the desire of society to modernize and the loss of natural grounds for the growth and development of ceremonies, gradually began its decline and in the late Pahlavi era had a very bad situation. In addition, in this article, due to the researcher’s access to the documents which have paid less attention, some tricks and changes in stories and in texts of joyous plays are presented for the first time. It is hoped that the findings of this study will be effective in identifying the ambiguous history of Iranian joyous performances and will be used by play writers who are looking to revive and modernize these dramatic genres.
Machine summary:
ش)، دورانی که کمتر در این زمینه مورد توجه پژوهشگران بودهاست، بررسی میکند و در جستوجوی پاسخی برای این سؤال است که شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم و تحولات فرهنگی این برههی زمانی چه تاثیراتی بر قصص و نحوهی اجرای مجالس تقلید داشتهاند؟ پس به همین سبب؛ به تحلیل جامعهشناسانه اسناد و بویژه متون ثبت شده و بهجایمانده از مجالس شادیآور در اشکال گوناگون آن میپردازد که بخشی از آنها در مرکز اسناد هنرهای نمایشی در کتابخانه تئاترشهر نگهداری میشود، برخی در مکتوبات موجود در این زمینه توسط پژوهشگران متقدم ثبت شدهاند و برخی از آرشیوهای شخصی خریداری گردیدهاند، پژوهش حاضر ضمن شناسایی و تحلیل تغییرات و تحولات بهوجود آمده در قصص و نحوه اجرای انواع گوناگون نمایشهای شادیآور سنتی در این دوران، در پایان به این نتیجه دست مییابد که طی این دوران نمایشهای شادیآورسنتی همسو با خواست زمانه اوجی کوتاه مدت، گسترش و سپس نزول خود را تجربه نمودهاند و حتی برخی از گونههای آن ـ چون سیاهبازی ـ در مقاطعی به عنوان رقیبی جدی برای تئاتر وارداتی در تماشاخانههای الگو گرفته از اروپا مطرح بودهاند و برهمین اساس با توجه به شرایط و پیشنهادات زمانه، موضوعات و وضعیتهای مورد علاقه مخاطبین و سفارشات اجتماعی (و گاه تحت حمایت دولت) در انتخاب قصص برای اجرا در منازل و تماشاخانهها و استفاده از ترفندها و فنون کمدی و ایجاد بزنگاههای نمایشی تغییرات و تحولاتی را بنا به پسند زمانه و خواست مخاطبین و گاه تحتتاثیر تئاتر وارداتی پذیرا شدند.