Abstract:
روند پیوسته تحولات نگارگری، بیش از آن که در زمینه سبک و اسلوب مکاتب تصویری سده‌های متمادی ایران اسلامی باشد، همواره، در ارتباط با ادبیات و بهره‌مندی از مبانی زیبایی‌شناسی و مضامین شعری آن قابل ملاحظه بوده است؛ هم‌چون آثار حسین بهزاد که در موانست و هم‌سخنی با رباعیات خیام آفریده شده‌اند. لیکن، آنچه در این پیوند تاریخی، سابقه نداشته و سبب تمایز آثار بهزاد از سایر نگاره‌ها شده، قرابت موضوعی‌شان با اندیشه‌های فلسفی خیام است. اندیشه‌های پرسشگرانه‌ای که اگرچه اغلب با رویکردی خاص پیرامون جهان و انسان هستند، با این‌حال، نگارگر آن‌ها را چنان مصور کرده که گویی این آثار ضمن بیان احوال درونی‌اش، ترجمان مستقیم اشعار خیام نیز هستند. بر این اساس، پژوهش حاضر به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع معتبر کتابخانه‌ای- الکترونیکی برآن است تا به شناختی جامع و درکی ژرف از نحوه بازنمود مضامین و معانی این رباعیات در آثار بهزاد دست یابد. چنان‌که واکاوی نشانه‌های مضمونی و جوانب تاثیرگذاری‌شان بر نگاره‌ها در قالب نشانه‌های تصویری سبب نقد صحیح‌تر و خوانش جذاب‌تر هر دو متن شعری و دیداری خواهد شد. در این راستا، یافته‌های پژوهش گواه آنند که بهزاد، نه‌تنها از نشانه‌های نمادینی هم‌چون کوزه، کوزه‌گر، کارگاه کوزه‌گری، خاک و پیر راوی بهره برده است، بلکه از اصول و قواعد بصری رایج در نگارگری هم تبعیت کرده و با اجتناب از فضای خالی، کاربرد خطوط شکسته تند و تیره در قلم‌گیری و تضادهای رنگی یا مفهومی در پیش‌زمینه و پس‌زمینه، توانسته مضامین شعری خیام را صورتی بصری دهد و نگاه مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد.
The continuous development of Persian painting, rather than the style of visual painting schools in several centuries, has always been remarkable in its relationship with the literature and use of aesthetic basis and poetic themes, such as the paintings of Hossein Behzad that were created in dialogue with Khayyam's quatrains. But what is unprecedented in this historical relations and distinguishes Behzad's works from other paintings is their subject-affinity with Khayyam's philosophical ideas. Despite Khayyam's questionable ideas that show specific approach to the world and human beings, the painter had nevertheless portrayed them in such a way that his works were direct interpretations of Khayyam's poems. Accordingly, the present study is a descriptive-analytical method based on credible electronic-librarian resources to understand about the quality of representing the themes and meanings of Khayyam's poems in Behzad's works. So investigating the thematic signs and their effects on the paintings in the form of visual signs will lead to a more accurate critic and attractive reading of both poetic and visual texts. In this regard, the findings of the study indicate that Behzad not only utilized symbolic symbols such as pottery, potter, soil and old narrator, but also use the common visual principles and rules of Persian painting by adapting and avoiding empty space, the use of dark dashes in outlining, and color or conceptual contradictions in the foreground and background, has been able to depict Khayyam's poetic themes in a visual way and affect the viewer's idea.
(
, 
, 
)
