Abstract:
تصویر زنان اقوام و کشورها از منظر شاعر یا نویسندهی خارجی از موضوعات دانش تصویرشناسی است که زیرمجموعهی «ادبیات تطبیقی» قرار میگیرد و در شناخت جایگاه زنان و نگرش به آنها در جوامع نقش مهمی ایفا میکند. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که مقدسی از چه منظرهایی زنان را توصیف کرده است؟ چرا و کدامیک از تصاویر و ویژگیهای زنان در سفرنامهی مقدسی چشمگیرتر است؟ رویکرد این مقاله توصیفی- مقایسهای و آماری و نحوهی گردآوری اطلاعات کتابخانهای است. در مجموع، نگاه مقدسی به موضوعات اجتماعی و مسائل زنان عاری از یکسونگری است. او در گذر از اقلیمهای عرب و عجم نگاه بالا به پایین ندارد. سفرنامه وی مونولوگ نبوده بلکه دیالوگی بوده که درآن افکار، رسوم و حتی خرافههای ساکنان اقلیم ها به بحث گذاشته میشود. مقدسی با ثبت تفاوتهای فرهنگی آشکار در مناطق مختلف ایران، شاخصهی مشاغل زنان را با رویکرد بسیار مثبت برجسته کرده است. مقدسی رویکرد منفی خود را گاه در قالب نفرت، گاه اظهار شگفتی و تمسخر یا کنایه بازگو میکند. نگاه ارزشی او به همهی مسائل غیر قابل انکار است.
The image of women of ethnic groups and countries from the perspective of a foreign poet or writer is one of the subjects of imagology, which is a subset of “comparative literature” and plays an important role in recognizing the position of women and their attitudes in societies. The present study seeks to answer the question of how Maqdesi described women. Why and which images and features of women are more prominent in the Maqdesi’s travelogue? The approach of this article is descriptive-comparative and statistical and data has collected in library method. In sum, the Maqdesi’s view of social subjects and women’s issues is devoid of uniformity. Passing through Arab and Ajam regions, he does not have a superior view. His travelogue is not a monologue but a dialogue in which the thoughts, customs and even superstitions of the inhabitants of the regions are discussed. By recording obvious cultural differences in different parts of Iran, Maqdesi has highlighted the characteristics of womenchr('39')s jobs with a very positive approach. His value view towards all issues is undeniable.
Machine summary:
این اثر مردم شناسی بی نظیر علاوه بر توصـیف شهرها، راه ها، مذاهب ، عقاید، خرافه ها، شیوه های حکومت و آداب و رسوم ، درباره ی زنان نیز سخن گفته است .
به رغم وجود چنین تفکری ، مقدسی در احسن التقاسیم عـلاوه بـر پـرداختن بـه اوضـاع سیاسـی ، اقتـصادی و اجتماعی جامعه ای که به آن سفر میکند به بازتاب تصویر زنان در پهنه ی جهان اسـلام آن روز نیز پرداخته است .
این پژوهش بنا دارد براساس روش تصویرشناسی به این سؤالات پاسخ دهـد: مقدسی از چه منظرهایی زنـان را توصـیف کـرده اسـت ؟ چـرا و کـدام یـک از تـصاویر و ویژگی های زنان در سفرنامه ی مقدسی برجسته تر است ؟ شناخت ویژگی ها و فرهنگ جوامع مختلف از رهگذر آثار ادبی به ویـژه سـفرنامه هـا، دانشی است که «تصویرشناسی »١ نامیده می شود.
مقالـه هـای «مقدسـی و احـسن التقاسـیم » (١٣٨١) از محـسن رحیمی فر و «رخداد فهم در احـسن التقاسـیم » (١٣٩٠) نوشـته ی صـالح پرگـاری و علـی منصوری ، و نیز «مقدسی و کتاب احسن التقاسیم » (١٣٨٤) نوشته ی شاکرالفخام و ترجمه ی حسین علینقیان نمونه های دیگری هستند که در آنها عـلاوه بـر توصـیفی از سـفرنامه ، بـه معرفی مبانی نظری و روش شناسـی آن پرداختـه شـده اسـت .
گفتنی است سایر سفرنامه نویسان این قرن (ابن فضلان ، ١٣٤٥، صص ٢-١-٧٠) و سلیمان سیرافی (١٣٨١، ١٣١-١٢٠) درباره ی روابط جنسی آشکار در سرزمین های دیگر سخن گفته اند، حال آنکه اغلب گزارش های مقدسی ناظر به درون کشورهای اسلامی اسـت .