Abstract:
فنا و بقا از مهمترین مباحث سنت اول عرفانی است و در عرفان اسلامی جایگاه ویژهای دارد و در آثار شعرا و عرفا به شکلهای گوناگونی متجلی شده است. هریک از عرفا کوشیدهاند تا با استفاده از تجارب شخصی خود به بیان این دو موضوع بپردازند. سنایی، شاعر و عارف بزرگ سدهی ششم هجری، نیز از این امر مستنثنی نیست. این پژوهش، کوشیده تا به بیان فنا و بقا از دیدگاه سنایی بپردازد. در سنت اول عرفانی، انسان و خدا، دو موجود متمایز از یکدیگرند که ذات و صفات و افعال یکی در دیگری فانی میشود. فنا و بقا به دو بخش عمدهی ظاهر و باطن تقسیمبندی شده است. در فنا، عارف از اراده و وجود خود فانی و نیست میشود و پس از آن به حقتعالی باقی میگردد. فنا، مقدمهای برای دستیافتن به بقاست. بنده به صفات خداوند متصف میشود و به بقای حقیقی دست مییابد. روش تحقیق در این گفتار، اسنادی-کتابخانهای و از نوع توصیفی-تحلیلی است. ابتدا مطالب مربوط به فنا و بقا یادداشتبرداری، سپس به تفصیل دربارهی آن بحث شد. ارائهی دیدگاه سنایی دربارهی فنا و بقا، بررسی انواع و اقسام فنا و بقا و درجاتشان، از نوآوریهای این پژوهش است. وی از فنا و بقای ظاهر و باطن یاد میکند و برای هرکدام درجاتی را قائل است و بالاترین درجه را فنای ذات بنده و باقیشدن به ذات حق میداند که در آن تمامی حجابها از پیش چشم عارف برداشته میشود.
Perdition and Survival have a significant state in Islamic mysticism. These topics have been shown in literature of poets and mystics in different ways. According to personal experiences, each of mystics has tried to speak about these two topics and Sanayi, the mystic poet of the sixth century, has spoke about them too. This research tries to speak of the perdition and Survival in the view of sanayie. The perdition and Survival in first mystical tradition are divided in two general parts of inwardness and appearance. The mystic looses his entity and willingness in the Perdition and returns back to god. The Perdition is introduction of reaching to the Survival. The thrall is modified by traits of god and will reach to the real Survival. Research methodology of this research is archive based and desk research and is from descriptive and analysis kind.Firstly I noted the subjects about the Perdition and Survival and afterward described them in details, Speaking about Perdition and Survival in the view of Sanayi, study about different kinds of them and their degrees are the innovations of this research. He speaks about Perdition and Survival of inwardness and appearance and believes that each of them has degrees.He believes that the highest degree is Perdition of inwardness and survives in god inwardness which all of the veils will disappear in front of the mystic in that degree. Keyword: Perdition, Survival, sanayie, first mystical tradition
Machine summary:
وي از فنا و بقاي ظاهر و باطن ياد ميکند و براي هرکدام درجاتي را قائل است و بالاترين درجه را فناي ذات بنده و باقيشدن به ذات حق ميداند که در آن تمامي حجاب ها از پيش چشم عارف برداشته ميشود.
از اين رو مراتب فنا و بقا در سنت اول عرفاني، بررسي و سپس به تحليل ديدگاه سنايي و بيان نظر او در ارتباط با اين موضوع پرداخته شده است .
نگارنده ، اشاره ميکند که فنا و بقا تجربه اي عرفاني است و از فناي فيالله ، بقاي بالله حاصل ميشود و بقاي بالله همان توحيد است که در اين مقام عاشق و معشوق و عشق يکي ميشوند.
در فناي باطن ، سالک همه ي صفات کمال را خاص خداوند ميداند و همه ي موصوف هاي ديگر را جز حق ، نفي ميکند و در مشاهده ي صفات خداوند، از صفات خود که حجاب راه وصول است ، فاني ميشود.
سنايي نيز به اين مفهوم فنا اشاره ميکند و معتقد است ، بنده بايد از صفات دنيايي خود فاني شود و اگر ميخواهد به مقام ابوذر برسد، بايد انتظار دار را داشته باشد.
مراتب فنا و بقا در سنت اول عرفاني سالک در مقام فنا، اختيار و صفات خود را از دست ميدهد و انانيتش فاني ميگردد و در مقام بقا، صفات حق را به خود ميگيرد و در نهايت به مرتبه اي ميرسد که جز خدا را مشاهده نميکند و حتي فناي خويش را نيز نميبيند.
اين ها همان مراتبي هستند که در سنت اول عرفاني براي فنا و بقا درنظرگرفته شده است .