Abstract:
امروزه بحث تاریخ فکر به یکی از دغدغههای محققان تبدیل شده و رویکرد غالب نگرش فلسفی در فضای دانشگاهی درباره باور امامتشناختی، تاریخی است و کمتر منازعات کلامی را برمیتابند. به عبارت دیگر دنیای مدرن، بیشتر تمایل دارد ماهیت تشیع را با رویکرد تاریخی بشناسد. ازاینرو برای اثبات اصالت تاریخی یک باور امامتی، نخستین ادوار تاریخی شیعه از مهمترین بخشهای شناخت و تحلیل این مکتب به شمار میآید. در طول تاریخ، قدرت حاکم و گفتمان غالب، متعلق به پیروان مکتب خلفا بوده و لذا شواهد پرشماری وجود دارد که تاریخنگاری در منابع اولیه، تحت تاثیر باورهای کلامی و تعلقات سیاسی و قومی مورخان سنیمذهب بوده است. ازاینرو در نقل گزارشهای تاریخی بین عامه و خاصه و گاه بین خود عامه با اختلاف در محتوا روبهروییم. نکته مهم آن است که این اختلافها در محتوا، مستندی برای باورهای غلط میشود و یا باورهای غلط را ایجاد میکند. از سوی دیگر نقل نادرست گزارش تاریخی، شواهد موجود تاریخ بر باورهای کلامی را از بین میبرد و سبب ایجاد شبهات کلامی با پوشش تاریخی میشود.
بنابراین باید روش و الگویی ارائه داد تا با گردآوری گزارشهای تاریخی قرآن و سنت به عنوان متقنترین و قطعیترین تاریخ مکتوب وحیانی و با تکیه بر باورهای کلامی شیعه و مطالعات تطبیقی میان منابع تاریخی و رمزگشایی از گفتمان غالب، به تاریخ قطعی دست یابیم؛ تاریخی که اصالت تاریخی باور امامیه را از میان نخستین ادوار به اثبات رساند و مبین باورهای شیعی باشد. به چنین پژوهشی «تاریخپژوهی مبتنی بر آیات و روایات و اصول کلامی امامیه» گفته میشود که بازگوکننده تاریخ درخور اعتماد و اتکایی است و بررسی آن گویای شواهدی بر باورهای کلامی شیعی است و مطالعهاش حاوی استخراج مستندات باورهای کلامی امامیه و تحلیلش مبیّن باورهاست. همچنین این تاریخ قطعی، بهخودیخود منبعی برای باورسازی به صورت مستقل خواهد بود. این مقاله به دنبال پاسخ به چیستی، چرایی و چگونگی «الگوی تاریخپژوهی مبتنی بر آیات و روایات و اصول کلامی امامیه» است.
Machine summary:
بنابراین باید روش و الگویی ارائه داد تا با گردآوری گزارشهای تاریخی قرآن و سنت به عنوان متقنترین و قطعیترین تاریخ مکتوب وحیانی و با تکیه بر باورهای کلامی شیعه و مطالعات تطبیقی میان منابع تاریخی و رمزگشایی از گفتمان غالب، به تاریخ قطعی دست یابیم؛ تاریخی که اصالت تاریخی باور امامیه را از میان نخستین ادوار به اثبات رساند و مبین باورهای شیعی باشد.
همچنین این تاریخ قطعی بهخودیخود منبعی برای باورسازی به صورت مستقل خواهد بود؛ فرضیه دوم: شواهد پرشماری وجود دارد که تاریخنگاری در منابع اولیه، تحت تأثیر باورهای کلامی و تعلقات سیاسی و قومی مورخان سنیمذهب بوده است.
بر اساس مطالعه موردی و همان 11 نکته اشارهشده، میتوان اثرگذاری آنها را در شواهد زیر را بیان کرد: شاهد اول: امامیه بر این باورند که اجداد طاهرین رسول خدا و امیرالمؤمنین: همه مؤمن و موحد بودند و نقل صحیح این داستان و اشعار (مورد اول از 11 مورد)، شاهدی بر این باور است که با حذف شدن آن از تاریخ، عملاً شواهد این باور از بین رفته است؛ شواهد دوم و سوم: بسیاری از نقلهای تاریخی عملاً شاهدی بر نصوص امامت هستند؛ مانند جریان انتصاب امیرالمؤمنین7 در انذار عشیره اقربین و بحث غدیر که حذف هر دو مورد عملاً حذف این شواهد است.
پس از روشن شدن تأثیرگذاری باورهای کلامی نگارندگان بر نگارش تاریخ که نتیجه آن عدم اعتبار منابع مرسوم بدون بررسی علمی است، مدعا آن است که برای فهم صحیح تاریخ پیامبر اکرم6 قرآن کریم منبع قابل اتکا و اعتماد معرفی میشود.