Abstract:
اساس و موضوع اصلی منظومههای عاشقانه، عشق و محبت است و از آنجا که از دید عرفا عشق و غیرت ملازم همدیگرند، در این منظومهها شاهد موارد گوناگون غیرت ورزی شخصیتها هستیم. در منظومه ویس و رامین، موبد و ویرو و رامین رقیبانی هستند که بر سر تصاحب ویس به جدال با یکدیگر می پردازند و گاه در این راه دچار غیرت میشوند و حتی گاه کار به جنگ و لشکرکشی میکشد. همین رشک و غیرت بین گل و ویس بر سر رامین نیز وجود دارد. در منظومه خسرو و شیرین این غیرت را از سوی خسرو و فرهاد و شیرویه بر سر شیرین و رشک و حسادت بین شیرین و مریم و شکر بر سر خسرو مشاهده میکنیم. در منظومه لیلی و مجنون، مجنون و لیلی نسبت به هم غیرت دارند. واژه غیرت دارای مفاهیم گوناگون است و غیرت از دید عرفا انواع گوناگونی دارد. در این مقاله، شواهد، مفاهیم و انواع گوناگون غیرت، در این سه منظومه عاشقانه بررسی و تحلیل میگردند.
Machine summary:
غیرت در منظومههای عاشقانه (ویس و رامین، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون) هادی عدالتپور 1 چکیده اساس و موضوع اصلی منظومههای عاشقانه، عشق و محبت است و از آنجا که از دید عرفا عشق و غیرت ملازم همدیگرند، در این منظومهها شاهد موارد گوناگون غیرت ورزی شخصیتها هستیم.
عشق در منظومههای غنایی ممکن است مانند عشق موبد و رامین به ویس و شیرویه به شیرین غریزی باشد و یا مانند عشق فرهاد به شیرین، پاک و بیآلایش باشد و گاه ممکن است مانند عشق لیلی و مجنون، عشقی لاهوتی و عرفانی باشد و به تناسب نوع عشق غیرتها متفاوت است: غیرت گاه از روی حس مالکیت و انحصارطلبی غریزی و شهوانی است، گاه از روی بخل و ضنت و قطع نظر محبوب از غیر خود است و گاه فرد غیور اجازه هیچ بهرهوری و غرضورزی را به خود و دیگران نمیدهد و همه غرضها را برای محبوب خویش میخواهد.
در این مقاله به موضوع غیرت در سه منظومه عاشقانه ویس و رامین و خسرو و شیرین و لیلی و مجنون میپردازیم و ضمن بیان مفاهیم و انواع گوناگون غیرت، شواهد غیرتورزی شخصیتها و نوع و علت غیرت آنها را بررسی و تحلیل میکنیم.
خسرو اگرچه در ابتدا از روی حس مالکیت و انگیزه شهوانی نسبت به شیرین غیرت میورزید اما از طریق تدبیرهای شیرین این عشق غریزی راه کمال را میپیماید و غیرت خسرو تبدیل به غیرت یک عاشق بر معشوق خویش میشود.