Abstract:
کشاورزی در ایران به دلیل وجود تنوع آب و هوایی، پراکندگی و کوچکی مزارع در بیشتر نقاط کشور، فعالیتی با ریسک بالا است که به وسیلهی کشاورزان منجر به کاربرد راهکارهایی برای مقابله با این شرایط شده است. یکی از راهکارهای عمده، استفاده از تنوع زراعی است. اندازهگیری میزان تنوع محصولات کشاورزی از طریق شاخصهای متنوعی به دست میآید. با محاسبهی میزان تنوع و عوامل موثر بر آن میتوان راهکارهای سیاستی مهمی در جهت کاهش ریسک تولید محصولات خاص و استراتژیک و در نتیجه افزایش تولید در سطح کشور بهکار بست. برای به دست آوردن تنوع در این مطالعه، نخست با استفاده از دادههای پنج محصول گندم، جو، برنج، ذرت و پنبه در شش استان آذربایجان شرقی، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، کرمانشاه و گیلان طی سالهای 1385-1371 به اندازهگیری شاخص تنوع آنتروپی اقدام و پس از آن با استفاده از تخمین رگرسیونی دادههای ترکیبی به روش اثرات ثابت به بررسی عوامل موثر بر تنوع پرداخته شد. نتایج نشان داد، عوامل بررسی شده در این مطالعه که از قیمت محصولات زراعی، متوسط هزینهی تولید سالانهی محصولات، متوسط درآمد کشاورزی و غیرکشاورزی خانوارهای روستایی، بیمهی محصولات، مقدار صادرات، واردات و یارانهها تشکیل میشود؛ رابطهی معناداری با شاخص تنوع دارد. افزون بر آن، با توجه دقیقتر به روابط موجود و محاسبهی شاخصهای اقتصادی در تولیدات کشاورزی میتوان به ایجاد امنیت غذایی در سطح کشور کمک کرد.
Agriculture in Iran is a high risk activity because of weather diversification, dispersion and small farm sizes in the most regions of the country, which leads to useful approaches to confront this situation by farmers. One of the major approaches is the utilization of agricultural diversification. Measurements of crops diversification is calculated by different indexes. Major policy approaches can be adopted by calculating diversification level and effective factors that leads decreasing production risk for strategic and specific crops and increasing production level in the country. For calculating diversification, the Entropy Index (EI) was measured in this article using panel data of wheat, barely, rice, corn and cotton in Eastern Azarbayejan, Khorasan Razavi, Khuzestan, Fars, Kermanshah and Gilan provinces during 1992-2006. Then, effective factors on agricultural diversification were assessed by regression estimation of panel data using Fixed Effects Model (FEM). Results show that assessed effective factors of diversification including crop price, average annual cost of crops, average agricultural and non-agricultural income of urban households, crop insurance, export and import and subsidy have meaningful relationship with Entropy Index. Additionally, it could be helped to food security of the country by precise attention to existed relationships and calculating economical indexes in agricultural production.
Machine summary:
عوامل موثر بر تنوع زراعی محصولات کشاورزی علیرضا کرباسی و ندا اسد فلسفی زاده* تاریخ دریافت : ١٣٨٧/٩/١٠ تاریخ پذیرش: ١٣٨٩/١/١٧ چکیده کشاورزی در ایران به دلیل وجود تنوع آبو هوایی ، پراکندگی و کوچکی مزارع در بیش تر نقاط کشور، فعالیتی با ریسک بالا است که به وسیله ی کشاورزان منجر به کاربرد راهکارهایی برای مقابله با این شرایط شده است .
برای به دست آوردن تنوع در این مطالعه ، نخست با استفاده از دادههای پنج محصول گندم، جو، برنج ، ذرت و پنبه در شش استان آذربایجان شرقی ، خراسان رضوی، خوزستان، فارس، کرمانشاه و گیلان طی سالهای ١٣٨٥-١٣٧١ به اندازهگیری شاخص تنوع آنتروپی اقدام و پس از آن با استفاده از تخمین رگرسیونی دادههای ترکیبی به روش اثرات ثابت به بررسی عوامل موثر بر تنوع پرداخته شد.
نتایج نشان داد، عوامل بررسی شده در این مطالعه که از قیمت محصولات زراعی ، متوسط هزینه ی تولید سالانه ی محصولات، متوسط درآمد کشاورزی و غیرکشاورزی خانوارهای روستایی ، بیمه ی محصولات، مقدار صادرات، واردات و یارانه ها تشکیل می شود؛ رابطه ی معناداری با شاخص تنوع دارد.
روش تحقیق در این مطالعه برای اندازهگیری شاخص تنوع و بررسـی عوامـل مـوثر بـر تنـوع کـشت در استانهای منتخب ، نخست با استفاده از شاخص آنتروپی ، میزان تنـوع زراعـی در شـش اسـتان مهم کشاورزی کشور اندازهگیری و سپس با استفاده از دادههای ترکیبی بـه تخمـین رگرسـیون برای بررسی عوامل موثر بر تنوع پرداخته شده است .