Abstract:
امروزه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی در توسعه کشورها نقش اساسی دارند و ضروری است عملکرد آنها با روشها و معیارهای مناسب مورد ارزیابی قرار گیرد. در بین کارکردهای مختلف دانشگاهها، پژوهش و تولید علم نقش برجستهای دارد و بررسی بروندادهای علمی، بخش مهمّی از ارزیابی علمکرد علمی دانشگاهها محسوب میشود. یکی از روشهای ارزیابی بروندادهای علمی، بهکارگیری شاخصهای علمسنجی است. در این زمینه، شاخصهای متعدّدی بهمنظور ارزیابی کمّی و کیفی بروندادهای علمی پژوهشگران تعریف شده که میتواند به سطح مؤسّسات توسعه یابد. در این مقاله، با روش پیمایشی– توصیفی تعداد 285526 مقاله علمی مربوط به 76 دانشگاه و مؤسّسه آموزش عالی دولتی تابعه وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری انتخاب و مورد بررسی قرار گرفت. دادههای هر دانشگاه بهصورت جداگانه با استفاده از شاخصهای تعداد تجمّعی بروندادهای علمی، تعداد استنادها، سهم کیفی، شاخص h، پارامتر m و شاخص g مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و رتبهبندی مؤسّسات انجام شد. نتایج نشان میدهد که دانشگاه تهران از نظر تعداد تجمّعی بروندادهای علمی و تعداد استنادها، دانشگاه صنعتیشریف از نظر شاخص h و شاخص g، و دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل از نظر پارامتر m برترین دانشگاههای ایران در بین دانشگاههای مورد بررسی هستند. در رتبهبندیهای انجام شده، رتبهبندی بر اساس پارامتر m جایگاه بسیاری از دانشگاهها را به علّت قدمت پژوهشی تغییر داده است. در نهایت، مقایسه نتایج رتبهبندیهای ارائه شده با نتایج نظامهای رتبهبندی ISCو URAP مورد بحث قرار گرفت. یافتهها نشان میدهد که رتبهبندی دانشگاههای ایران از نظر شاخصهای تعداد تجمعی مقالات، تعداد استنادها، شاخص h و شاخص g همبستگی شدیدی با نتایج نظامهای رتبهبندی ISC و URAP دارند.
Nowadays, universities and higher education institutions have a critical role in developing countries and it is essential that their performance is evaluated with appropriate methods and criteria. Among the various functions of universities, research and scientific production is the most important one. The evaluation of scientific outputs is an attempt to assess the performance of universities. The use of scientometric indicators is a way to assess the scientific outputs of universities. In this context, a number of indicators have been defined to assess the quantity and quality of scientific outputs of researchers that can be extended to assess the institutions. Through a descriptive survey, in this paper, 285,526 scientific outputs of 76 universities affiliated to Ministry of Science, Research and Technology were selected and evaluated. The data of each university were analyzed individually using the indicators such as the number of scientific outputs, number of citations, h-index, m-parameter and g-index and the institutions were ranked. The results show that Tehran University in number of scientific outputs and number of citations, Sharif University of Technology in h-index and g-index, and Babol Noshirvani University of Technology in m-parameter are as the top Iranian Universities in the surveyed universities. The overall ranking shows that Tarbiat Modares University and Sharif University of Technology are top. Finally, we compare and discuss our ranking results with ISC and URAP ranking systems. The results show that the ranking of universities in this research in terms of the number of scientific outputs, the number of citations, h-index and g-index has a high correlation with that of ISC and URAP systems.
Machine summary:
داده هـاي هـر دانشـگاه به صـورت جداگانـه بـا اسـتفاده از شـاخص هاي تعـداد تجمّعـي برون دادهـاي علمـي ، تعـداد اســتنادها، تأثيــر اســتنادي ، شــاخص h، پارامتــر m و شــاخص g مــورد تجزيــه و تحليــل قــرار گرفــت و رتبه بنــدي مؤّسســات انجــام شــد.
دانشــگاه ها از جملــه ســازمان هاي نظام منــد، چندبعــدي و پيچيــده هســتند کــه رتبه بنــدي آن هــا بــا توجــه بــه فعاليت هــاي مختلــف کار بســيار دشــواري اســت (٢٠١٣ Hazelko &Marope, Wells, ).
از ايــن رو، بررســي توليــدات علمــي دانشــگاه هاي ايــران بــا تأکيــد بــر مقــالات منتشرشــده در پايگاه هــاي اطلاعــات علمـي ، از نظـر کمّـي و کيفـي مـورد توجـه ايـن مطالعـه اسـت .
ابتــدا بــه مطالعــات انجام شــده در زمينــۀ شــاخص هاي ارزيابــي بــرون داد پژوهشــي دانشــگاه ها و بعــد از آن بــه نگاه هــاي مختلــف بــه برون دادهــاي علمــي دانشــگاه ها و مقايســۀ آن هــا بــا يکديگــر پرداختــه مي شــود و ســپس ، پژوهش هايــي کــه رتبه بنــدي دانشــگاه ها را انجــام داده انــد بــا نــگاه بــه پژوهش هــاي داخلــي و خارجــي ارائــه خواهــد شــد.
رتبه بنــدي «ســايماگو» بــر اســاس داده هــاي پايــگاه «اســکوپوس »، نوعــي رتبه بنــدي بــراي دانشــگاه ها ايجــاد نمــوده اســت کــه از شــاخص هاي متفاوتـي همچـون توليـدات علمـي خـام ، درصـدي از مقـالات منتشرشـده در مجـلات بـا کيفيـت بــالا يــا تأثيــر ارجاعــات نرمال شــده اســتفاده کــرده اســت (SCImago Institutions Rankings ٢٠٠٧).
بــا توجــه بــه اين کــه هــدف اصلــي ايــن پژوهــش رتبه بنــدي دانشــگاه هاي ايــران بــر اســاس برون دادهــاي علمــي ثبت شــده در پايگاه هــاي اطلاعــات علمــي اســت ، ابتــدا در فيلــد وابســتگي کلمــۀ ايــران مــورد جســت وجو قــرار گرفــت .