Abstract:
ادریسیان (۷۷۸-۹۸۵ م)نخستین فرقه شیعی بودند که در بلاد اسلامی به قدرت سیاسی رسیدند. آنها موفق شدند حدود سه قرن ابتدا به شکل کاملا مستقل و سپس به عنوان کارگزار خلافت اموی مستقر در اسپانیا تشکیل حکومت دهند. نتایج این استقرار و تثبیت قوای سیاسی به تدریج در حوزه های فرهنگ و تمدن خود را آشکار ساخت تا بدانجا که پژوهش های بسیاری بر مظاهر فرهنگ و تمدن ادریسی شهادت می دهند. اما نکته ناگفته ای که در این زمینه وجود دارد تاثیرگذاری آنها بر همسایگان مسلمان و غیرمسلمانی است که به تدریج شیفته تمدن و اندیشه فرهنگی ادریسیان شدند. جستار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به مهمترین مصادیق و مولفه های تمدن ساز پرداخته است که در زمامداری ادریسیان ظهور و گسترش یافتند و علاوه بر آن به کشورها، بلاد و اقوام دیگر به شکل مستقیم یا غیرمستقیم صادر شدند. بنا بر نتایج اگر تمدن را منبعث از دو عامل وحدت یافتگی و دین بدانیم و آن را بر اساس اصولی مانند معماری، سیستم بوروکراتیک و روابط تجاری-سیاسی بازشناسی کنیم، آنگاه می توان دریافت که چگونه بسیاری از دستاوردهای تمدنی دوران ادریسیان از کشورهای آفریقایی تا اسپانیا و پرتغال گسترش یافته است. هرچند شکل این گسترش متوازن و همگن نبوده، اما نهایتا تاثیرات ژرفی از ساختار تمدن ادریسی در تمامی این حوزه های جغرافیایی و سیاسی دیده می شود.
The Idrisians were the first Shiite sect to gain political power in the Islamic world. They managed to rule for about three centuries, first completely independently and then as agents of the remaining Umayyad caliphate based in Spain. The results of this establishment and consolidation of political forces gradually manifested themselves in the fields of culture and civilization to the point that many researches on Idrisi culture and civilization testify. But the unspoken point in this regard is their influence on Muslim and non-Muslim neighbors who gradually became fascinated by the civilization and cultural thought of the Idrisians. The present article has dealt with the most important examples and components of civilization that have emerged and spread during the rule of the Idrisians and in addition to them were exported directly to other countries, countries and tribes directly or indirectly. According to the results, if we consider civilization as a source of two factors of unity and religion and recognize it on the basis of principles such as architecture, bureaucratic system and trade-political relations, then we can see how many achievements of the civilization of the Idrisian period from countries. Africa has spread to Spain and Portugal. Although the form of this expansion has not been balanced and homogeneous, eventually the profound effects of the structure of the Idris civilization can be seen in all these geographical and political spheres.
Machine summary:
بـا اتخـاذ روشـي توصيفي-تحليلي ميکوشيم به اين پرسش پاسخ دهيم که مهمترين مؤلفـه هـاي تمـدن سـاز يـا مدنيت محور که از سوي ادريسيان به حکومت هاي ديگر ترويج يا صادر شدند، چه بودند؟ پيشينه تحقيق هرچند تأليفات علمي قابل توجهي در باب فرهنگ و تمدن ادريسي تـاکنون بـه رشـته تحريـر و پژوهش درآمده ، اما تاکنون پژوهشي که بر رابطۀ مبتني بر تأثيرگذاري ادريسيان بر اقـوام ديگـر به لحاظ شاخص هاي تمدن متمرکز شود، مشاهده نشده است .
شهيدي پاک (١٣٩٧) در مقاله اي با عنوان «فرهنـگ و تمدن اسلامي در مغرب در دوره ادريسي و جايگاه تمدني ادريسيان »، به موضوع تمـدن سـازي و عوامل دخيل و مؤثر بر آن در سه قرن حکومت ادريسيان پرداخته و معتقد اسـت کـه شـکوفايي تمدن اسلامي در عهد ادريسيان در شکل هاي مختلف تمدني ظاهر شـد کـه کـاهش چشـمگير بدويت با شهرسازي و تاسيس چندين شهر در مغرب و توسعه آمـوزش بـا تاسـيس چنـد مرکـز آموزشي، گسترش تجارت و صنعت وکشاورزي و دامداري و گسترش زبـان عربـي و شـريعت و فرهنگ اسلامي و پيشرفت نظامي، توسعه تشکيلات اداري و توسعه مـذهب تشـيع و رهاسـازي اسلام از بدعت خوارج و سرنگوني دول خوارج در مغرب اقصي و قطع مطامع سياسي اجتماعي و مذهبي و نظامي خلافت عباسي از مغرب ، مهم ترين موارد قابل ذکر آن ها است .