Abstract:
به منظور مقایسه تاثیر سیاست قیمتگذاری آب با سیاست افزایش راندمان آبیاری و سرمایهگذاری در تکنولوژیهای آب اندوز، بر روی کاهش کسری مخازن آب‌های زیرزمینی، میزان تولید، خالص واردات، خالص منافع اجتماعی و درآمد کشاورزان در سال زراعی 92-91 در استان خراسان رضوی، پنج شهرستان شامل: مشهد، سبزوار، نیشابور، تربت جام و تربت حیدریه انتخاب و تاثیر این سیاستها با استفاده از نوعی مدل برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP_GME) بررسی گردید. بررسی تاثیر افزایش قیمت آب نشان داد که هر چند این سیاست در مناطق مختلف نتایج متفاوتی داشته و اجرای آن را غیر ممکن میسازد، اما درآمد کشاورزان را بین 19 تا 98 و بطور متوسط 63 درصد کاهش و هزینه‌های اجتماعی را 50 درصد افزایش میدهد. بطوری که هزینه هر مترمکعب آب صرفه جویی شده 5750 ریال خواهد بود. با افزایش راندمان انتقال و توزیع آب و بدون افزایش سطح زیر کشت، کسری مخزن بطور متوسط، 83 درصد کاهش می‌یابد. هزینه کشاورزن نیز 300 ریال و هزینه‌های اجتماعی 700 ریال برای هر متر مکعب خواهد بود. اگر کل راندمان آبیاری تا حد پتانسیل آن اصلاح شود کسری مخزن 106 درصد کاهش می‌یابد. اگر افزایش راندمان بدون کنترل سطح زیرکشت باشد اگر چه تولید افزایش می‌یابد اما کسری مخزن در شرایطی افزایش یافته ولیکن بطور متوسط 53 درصد کاهش می‌یابد. جایگزینی سیستم‌های جدید بجای قدیمی و افزایش راندمان آبیاری در حد پتانسیل بدون افزایش سطح زیر کشت، کسری مخزن را 94 درصد کاهش میدهد. اما بدون افزایش راندمان مصرف تنها 63 درصد کسری مخزن اصلاح می‌شود. لذا پیشنهاد می‌شود، دولت ضمن نصب کنتورهای هوشمند، در مناطقی که نسبت به افزایش راندمان انتقال و توزیع اقدام میکند، میزان برداشت آب از چاه را به میزان افزایش راندمان آبیاری کاهش دهد. همچنین در دشتهای بحرانی، اعطای تسهیلات برای سیستم‌های نوین آبیاری مشروط به کاهش برداشت آب شود.
In order to compare the effect of water pricing policy with increasing irrigation efficiency and investment in water and sewage technology, on reducing the deficit of groundwater reservoirs "DGR", production, net imports, net social benefits and income of farmers in Khorasan Razavi province, Five cities including Mashhad, Sabzevar, Neyshabour, Torbat Jam and Torbat Heydarieh were selected and the impact of these policies was studied using a positive mathematical programming model (PMP_GME). The analysis of the effect of rising water prices showed that although this policy has different results in different regions, making it impossible to implement, farmers' income is reduced from 19 to 98 and an average of 63 percent and increases social costs by 50 percent. So that the cost per cubic meter of saved water will be 5750 Rials. By increasing the efficiency of water transmission and distribution and without increasing the area under cultivation, the DGR is reduced by an average of 83%. The farmer's cost will be 300 Rials and the social costs will be 700 Rials per cubic meter. If the total irrigation efficiency is corrected to its potential, the DGR is reduced by 106%. If the increase in efficiency is accompanied by lack of control over the level of crops, although the production increases, but in conditions, the DGR are rising, but on average they fall by 53%. Replacing new systems instead of old and increasing the irrigation efficiency until to potential level without increasing the level of cultivation, reduces the DGR by 94%. But without increasing water application efficiency, only 63% of the DGE is corrected. It is therefore suggested, in place that the efficiency of transmission and distribution of water has increased, government reduce the extraction of ground water, proportional of increase in irrigation efficiency. Also, in critical areas, providing facilities for new irrigation systems be conditional on reducing water harvesting.
Machine summary:
)به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ( ٢ ) تاثیر افزایش قیمت آب بر کاهش کسری مخازن زیرزمینی در شهرستان های مورد بررسی Figure2- The effect of water price increase on reducing the deficit of underground reservoirs in the studied cities افزایش قیمت آب منجر به ایجاد درآمد برای دولت شده ، اما هزینه های تولید کشاورزان را افزایش میدهد.
جدول (٥) تاثیر افزایش قیمت آب بر تغییر خالص سودمندیهای اجتماعی درصد Table 5- The effect of increasing water prices on the net change in social benefits Percent )به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع : یافته های تحقیق Source: Research finding در مجموع ، شهرستان ها در حدود ٣٨٥ میلیون متر مکعب در سال کسری مخزن دارند.
جدول (٨) تاثیر اقتصادی افزایش بازده آبیاری در شرایط بدون تغییر سطح زیر کشت Table 8- Economic effect of increasing irrigation efficiency in condition of no change in cultivated area )به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع : یافته های تحقیق Source: Research finding نتایج زیر سناریو دوم در جدول (٩) آمده است .
جدول (١٠) اثرگذاریهای فنی و اقتصادی سرمایه گذاری در سامانه های نوین آبیاری در سومین زیرسناریو Table 10- Technical and economic impacts of investment in new irrigation systems in the third sub scenario )به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع : یافته های تحقیق Source: Research finding نتیجه گیری و پیشنهادها نتایج این بررسی نشان داد، تاثیر سیاست های افزایش قیمت آب بر الگوی کشت و سطح آب های زیرزمینی در دامنه افزایش قیمت ٤ تا بیش از ٥٥ برابر قرار دارند.
(
, 
, 
)
