Abstract:
هدف پژوهش حاضر بررسی مولفه های مسئولیت اجتماعی در نهج البلاغه و انطباق آن با محتوای کتب مطالعات اجتماعی دوره دوم ابتدایی در سال تحصیلی 1399 بود. روش پژوهش، تحلیل محتوای تلفیقی بود. در بخش اول مولفه های مسئولیت پذیری از نهج البلاغه (به روش تحلیل و تفسیر مفهومی) استخراج شد و سپس براساس مولفه های احصاء شده به تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی به شیوه قیاسی پرداخته شد. مولفه های مستخرج از نهج‌البلاغه (شامل13 مولفه و25 زیرمولفه) عبارتند از: ملاطفت با حیوانات، محافظت از محیط طبیعی و انسانی، مودت و مهربانی با مردم، دگرخواهی، تاب آوری، عدالت ورزی، تکلیف محوری، حمایت‌گری، موعظه گری، سازگاری اجتماعی، همکاری و تعاون، نظم اجتماعی و مشارکت اجتماعی. در بخش دوم جامعه آماری جهت تحلیل محتوا، کتب مطالعات اجتماعی دوره دوم ابتدایی (پایه چهارم، پنجم و ششم) بود. مولفه های احصائی از نهج البلاغه به کتاب مطالعات اجتماعی دوره دوم ابتدایی عرضه شد. در نتیجه تحلیل محتوای این کتاب به شیوه کمی، در مجموع 605 مولفه در حوزه مسئولیت اجتماعی یافت شد، که از پراکندگی یکسانی در پایه های مختلف برخوردار نبود. در این بین پایه پنجم تعداد بیشتری از مولفه ها را در خود جای داده است. یافته ها نشان می دهد که هرچند میزان توجه به مولفه های مختلف در کتاب متفاوت است اما تمامی مولفه های مستخرج از نهج البلاغه در کتاب درسی مطالعات اجتماعی انعکاس دارند. براساس نتایج پژوهش توازن محتوی کتب مطالعات اجتماعی براساس مولفه های مسئولیت پذیری از نظرتصاویر، فعالیت ها و متن و همچنین میزان توجه به مهارت ها و محتوی دانشی، نگرشی در طراحی کتب مذکور پیشنهاد می شود.
The purpose of present research was to investigate the components of social responsibility in Nahj al-Balagha and its conformation with the content of social studies textbook in second grade school. The research method in this study was quantitative and qualitative content analysis. In the first part the categories were extracted from Nahjul-Balagha. Then, based on the calculated components, the content analysis of the social studies book was done with a quantitative approach in a deductive way. The samples were selected in a purposeful way until they reached a category saturation.The components derived from Nahj al-Balaghah (including 13 components and 25 sub-components) are: kindness to animals, protection of natural and human environment, kindness and kindness to people, altruism, submission, fairness, central task, support, preaching , Social adjustment, cooperation and cooperation, social order and social participation. The statistical population was the social studies textbooks of the second elementary (fourth, fifth and sixth-grade schools).In the second step, these components were introduced to the second grade elementary social studies textbook. As a result of quantitative analysis of the content of this book. In the meantime, the fifth grade has more components. The findings show that the amount of attention to different components in the book is different, all the components extracted from Nahj al-Balaghah are reflected in the textbook of social studies.Based on the research results,
Machine summary:
پژوهش‌های دیگری ازجمله «بررسی مسئولیت‌پذیری اجتماعی در آموزه‌های اسلام و دلالت‌های تربیتی آن برای معلمان» (یعقوبی، 1390)، «مسئولیت‌پذیری و وظیفه‌شناسی از دیدگاه قرآن و روایات اهل بیت (ع)» (رستمیان، 1393)، «بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی در محتوای برنامه درسی دوره متوسطه نظری ۱۳۸۹-۹۰» (آب‌نیکی و سبحانی‌نژاد، 1391) و «تبیین اصول و روش‌های مسئولیت‌پذیری ازدیدگاه اسلام و دلالت‌های تربیتی آن» (داداشی کلایی، 1395) نیز از متون دینی همچون قرآن کریم یا متون روایی ازجمله رساله حقوق امام سجاد (ع)، مؤلفه‌های مسئولیت‌پذیری یا مسئولیت‌اجتماعی را استخراج كرده‌اند؛ اما مؤلفه‌های مسئولیت اجتماعی در نهج‌البلاغه و مطابقت این مؤلفه‌ها با کتب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی، برای نخستين بار در پژوهش حاضر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
در این مرحله روایاتی انتخاب شده که - پژوهش مذکور پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد خانم «زهرا سادات سیدین» باعنوان «مؤلفه‌های مسئوليت‌پذيري اجتماعي در نهج‌البلاغه و انطباق آن با محتوای کتب مطالعات اجتماعی دوره دوم ابتدایی (پایه چهارم تا ششم)» است که دفاع از آن در شهریور 99 در گروه علوم تربیتی دانشکده غیردولتی و غیرانتقاعی دانشکده رفاه انجام شده است.
در بخش دوم پژوهش، مؤلفه‌های مستخرج از نهج‌البلاغه به کتاب درسی مطالعات اجتماعی دوره دوم ابتدایی (پایه چهارم تا ششم) عرضه شده تا با استفاده از روش تحلیل محتوا میزان انطباق این کتاب با مؤلفه‌های مسئولیت‌پذیری احصایی از نهج‌البلاغه سنجیده شود.
(
, 
, 
)
