Abstract:
تحقیق حاضر با هدف برآورد بار رسوب معلق حوزه‌ها با استفاده از عوامل هیدروکلیمایی و نیز تعیین الگوی تغییرات مکانی و زمانی رسوب در حوزه آبریز قره‌سو واقع در استان اردبیل صورت پذیرفت. برای انجام این تحقیق از داده‌های 7 ایستگاه باران‌سنجی و هیدرومتری هم نام طی یک دوره 22 ساله استفاده گردید. روش تحقیق مبتنی بر تحلیل‌های آماری رگرسیونی بین متغیرهای بارش، دبی و رسوب در محیط نرم افزار SPSS بود و مدل‌های بهینه با توجه به روابط همبستگی بالا و معنی داری قابل قبول استخراج گردید. نتایج حاصله حاکی از همبستگی بسیار ضعیف متغیر بارش متوسط با متوسط رسوب معلق در ایستگاه‌های مورد مطالعه بود. در مقابل متغیر دبی همبستگی متوسط و معنی داری با میزان رسوب معلق داشت و در بهترین حالت بیش از 52 درصد تغییرات رسوب دهی را تبیین نمود. نتایج تغییرات مکانی رسوب نشان داد که ایستگاه دوست بیگلو با متوسط سالانه رسوب 1749/79 تن در روز بیشترین و ایستگاه لای با متوسط سالانه رسوب 1/7 تن در روز کمترین میزان رسوب دهی را در حوزه مورد مطالعه داشتند. تغییرات زمانی رسوب نشان دهنده بیشترین میزان رسوب در فروردین ماه وکمترین آن در مردادماه بود. از طرفی تغییرات سالانه رسوب در ایستگاه‌های لای و پل سلطانی با روند افزایشی و در سایر ایستگاه‌ها با روند کاهشی رو به رو بود، در حالی که روندهای دبی تنها در ایستگاه لای حالت افزایشی را نشان می‌داد. در این میان تغییرات سالانه بارش به غیر از ایستگاه سامیان در سایر ایستگاه‌ها روند افزایشی را نشان داده و نا هم‌سویی زیادی با روندهای رسوب و دبی از این لحاظ داشت.
This study is aimed at estimating suspended sediment load in watersheds using hydro-climatic factors with the intent to determine spatial and temporal variations of sediment yield in Qarah Su drainage basin, Ardebil Province. For this study, data from seven rain gauge and hydrometric stations during a 22-year period were used. The research was based on statistical regression analysis between variables of precipitation, discharge and sediment load using SPSS software, extracting optimal model according to high correlation and acceptable significance.The results indicated very poor correlation between the mean rainfall and mean suspended sediment load in the studied stations. In contrast, discharge showed moderate and significant correlation with the suspended sediment load, which in the best condition,it explained 52% of the precipitation variations. Results of spatial variations showed that Dostbaglu station with average annual sediment load of 1749/79 tons per day had the maximum sediment yield. Lay station with an average annual sediment load of 1/7 ton per day had the minimum sediment yield in the studied basin. Temporal variations showed the highest sediment load rate in April and the in July. Variations in annual sediment load have an increasing trend in Lay and Pole Soltani stations, whereas other stations have a decreasing trend. The discharge trends showed an increasing mode only in Lay station. Meanwhile, with the exception of the Samian station, variations in annual precipitation in the stations showed increasing trend, which has considerable difference with the trends of sediment load and discharge.
Machine summary:
از بين تحقيقات خارجي مي تـوان از Branson و Owen (١٩٧٠)، Jansen و Painter (١٩٧٩)، کلو و والينگ (١٩٨٣: به نقل از همتـي و همکـاران )، Ferraresi (١٩٩٠)، Bray و Xie (١٩٩٣)، Colvo و همکاران (١٩٩٧)، Verstraetenو Poesen (٢٠٠١)، Sanjay و همکـاران (٢٠٠٣)، Restrepo و همکـاران (٢٠٠٦)، Grauso و همکــاران (٢٠٠٧)، Tramblay و همکــاران (٢٠٠٨)، Walling (٢٠٠٨)، Restrepo و همکــاران (٢٠٠٩)، Roman و همکاران (٢٠١٠) نام برد و در بين محققين داخلي مي توان به مطالعات عرب خـدري و زرگـر (١٣٧٤)، ميرابوالقاسمي و مريد (١٣٧٤)، قـديمي عـروس محلـه (١٣٧٨)، همتـي و همکـاران (١٣٨٠)، وروانـي و همکاران (١٣٨١) آقا بيگي (١٣٨٤) ثقفيان و همکاران (١٣٨٤) حکـيم خـاني و عـرب خـدري (١٣٨٥) صـادقي و همکاران (١٣٨٥) شعباني و همکاران (١٣٨٦) معظمي و فيض نيـا (١٣٨٦) خداشـناس و همکـاران (١٣٨٧) اشـاره نمود.
٣- نتايج و بحث ٣- ١- تحليل تغييرات زماني و مکاني متغيرهاي بارش ، دبي و رسوب الف - تغييرات زماني ـ مکاني بارش همان طور که از مقادير جدول شماره ١ و همچنين شکل شماره ٢ پيداست در تمـامي ايسـتگاه هاي مـورد مطالعـه بيشترين بارندگي در ماه ارديبهشت رخ داده است که بالاترين بارندگي اين ماه در ايستگاه لاي با ٧٤/١ ميلي متـر و پايين ترين آن در ايستگاه کوزه تپراقي با ٤١ ميلي متر مشاهده مي شود.
(به تصوير صفحه مراجعه شود) شکل ٧- نقشه تغييرات مکاني روندهاي دبي سالانه در ايستگاه هاي نمونه حوزه قره سو (١٣٨٥ - ١٣٦٤) ج ـ تغييرات زماني ـ مکاني رسوب در اندازه گيري بار رسوبي در مطالعات مربوط به فرسايش خاک موانع و محدوديت هايي وجود دارد که لازم است تشخيص داده شود.
(
, 
, 
)
