Abstract:
اشکانیان به فرماندهی ارساکس (ارشک یا اشک) علیه سلوکیان قیام کردند و آن ها را از ایران بیرون راندند و خود تقریبا 5 قرن بر ایران فرمانروایی کردند. با وجود این از دورۀ پانصد ساله و وسعت قلمروشان آثار اندکی به دست آمده است. از بررسی همین آثار اندک آشکار می شود که اشکانیان به تدریج در طی امپراتوری خود تلاش کردند تا هنر اصیل ایرانی را احیا و سبک ها و شیوه های هنری خاصی ایجاد نمایند که در میان آن ها هنر مجسمه سازی به عنوان یک هنر مشخص و واجد ویژگی های معین و مستقل از دیگر سبک ها و شیوه های هنری دنیای باستان ایران، قابل بررسی است. بر طبق کاوش های باستان شناسی و آثار کشف شده در مناطق غربی و شرقی امپراتوری اشکانی، در دهه های اخیر، بیشترین و متنوع ترین مجسمه ها و پیکره های این دوره به دست آمده است که برخی از آن ها مستقیما متاثر از هنر یونان است و بسیاری نیز مطابق با سلیقه های بومی و محلی ساخته شده است.
در این مقاله تلاش شده است تا با مطالعه آثار به دست آمده، ویژگی های مجسمه سازی اشکانی در برخی از این مناطق مورد بررسی قرار گیرد. در واقع این نوشته تلاشی است در جهت پاسخگویی به دو سوال زیر:
1. مجسمه های مناطق شرقی و غربی اشکانیان دارای چه ویژگی های مشترکی است؟
2. هنر یونان چه نقشی در ایجاد این ویژگی ها داشته است؟
از مقایسۀ این تندیس ها م یتوان به ویژگی های هنر ایرانی و اشکانی و میزان تاثیر پذیری آ نها از هنر یونانی پی برد. با توجه به وسعت قلمرو اشکانیان این مقاله تنها برخی از مجسمه های یافته شده در شهرهای هاترا، شوش و مالمیر را بررسی می کند.
Machine summary:
بررسی چند مجسمه دوره اشکانی در شهرهای هاترا، مالمیر و شوش دانشجوی دکترای هنر معصومه امیری ۱۴۰۰/۰۲/۲۹ فایلهای مرتبط اشکانیان به فرماندهی ارساکس (ارشک یا اشک) علیه سلوکیان قیام کردند و آنها را از ایران بیرون راندند و خود تقریباً ۵ قرن بر ایران فرمانروایی کردند.
بر طبق کاوشهای باستانشناسی و آثار کشف شده در مناطق غربی و شرقی امپراتوری اشکانی، در دهههای اخیر، بیشترین و متنوعترین مجسمهها و پیکرههای این دوره به دست آمده است که برخی از آنها مستقیماً متأثر از هنر یونان است و بسیاری نیز مطابق با سلیقههای بومی و محلی ساخته شده است.
به دلیل توسعۀ قلمرو پارتیان و تسهیل در مطالعه هنر مجسمهسازی در این دوره، نگارنده به بررسی برخی از مجسمههای سه شهر مهم پارتی هاترا (الحضر) در قلمرو غربی، و ایذه (مالمیر) و شوش در قلمرو شرقی که از نظر موقعیت جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی با هم متفاوت هستند پرداخته است.
اما با مقایسه این متون و کاوشهای انجام گرفته، میتوان گفت که اشکانیان، که بهعنوان امپراتوری پارتها نیز شناخته میشوند، از اقوام چادرنشین و بیابانگردی بودند که در خراسان شمالی زندگی میکردند (Ayatollahi, 2002:95) ایالت پارت یکی از ایلات ساتراپنشین هخامنشی بهشمار میرفت که در کتیبههای داریوش با نام پرثوه آمده است (هرمان، 1373: 27) در قرن 3 قبل از میلاد، ارشک (ارساکس) با همکاری برادرش تیرداد علیه آنتیوخوس دوم سلوکی قیام و سلسلۀ اشکانیان را تأسیس کرد.