Abstract:
دولت صفویه به عنوان یک حاکمیت گسترده و فراگیر شیعه که در قرن دهم هجری در ایران شکل گرفت از جهات مختلف بررسی شده است، اما یکی از موضوعاتی که باید بهصورت خاص بررسی شود جایگاه اندیشه مهدویت در این دوره و دستاوردهای علمی آن است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در نظر دارد به این پرسش پاسخ گوید که اندیشه مهدویت در جامعه عصر صفوی و تولیدات علمی آن، چه جایگاهی داشته است و تألیفات نگاشتهشده در این دوره بر چه محورهایی از مهدویت تأکید کردهاند. یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که اندیشه مهدویت نهتنها در میان عامه مردم این عصر رایج بوده است بکه دو قشر محدثان و متکلمان به آن عنایت ویژه داشتهاند. محدثان و علمای اخباری تلاش می کردند تا احادیث درباره امام مهدی (عج) را گردآورند، متکلمان نیز تلاش میکردند تا برای اثبات اصل مهدویت، استدلالهای عقلی ارائه دهند. این دو رویکرد در کنار یکدیگر، موجبات تقویت جایگاه مهدویت در این عصر و پس از آن را فراهم کرده است.
Machine summary:
به همين دليل ديده ميشود که به جايرونق بازار صوفيگري ، علما و مجتهدين شيعه ، عرب و عجم ، به اين کشور شيعه شده روي آوردند مانند محقق اول شيخ علي کرکي، شيخ لط ف الله ميسي که مسجد او هنوز در اصفهان معروف است ، شيخ حسين بن عبدالصمد پدر شيخ بهايي و خود شيخ بهايي و شيخ علي منشار پدرزن او که همه از علماي عرب جبل عامل بودند و مانند مير غياث الدين منصور شيرازي، ميرداماد، علامه مجلسي اول و دوم که همه در دولت صفويه ، مناصب مختلف شيخ الاسلامي يا منصب وزارت و مشاورت شاه بودند و در تمام دوران صفويه ، صوفي و درويشي ديده نمي شود که سمتي يافته و کروفري داشته باشد)مجلسي،١٣٨٥، ص ١٢٤(.
عصرشاه اسماعيل ٩٣٠-٩٠٥ - يکي از علماي دوره صفوي در مصر مشهور به جلال الدين سيوط ي است که منابع بسياري را تأليف کرده است از جمله : العرف الوردي في اخبار المهدي؛ البرهان في علامات مهدي خرالزمان ؛ رساله في رد من انکر ان عيسي انزل و يصلي خلف المهدي )عربي(؛ نزول عيسيبن م يم فيآخرالزمان )اين کتاب را که به عربي نوشته شده است .
اول ( کتاب هاي تأليفي اهل سنت - البرهان في علامات مهدي خرالزمان )اين کتاب عربي با مقدمه شهيد صدر به چاپ رسيد(؛ - تلخيص البيان )عربي (؛ - الرد علي من حکم و قضي ان المهدي جاء و مضي )عربي (؛ علي بن حسام الدين بن عبدالملکبن قاضي خان مشهور به متقي هندي ، وي به موضوع مهدويت و امام زمان ؟ عنايت خاصي داشت .