بررسی تحولات فرزندآوری در ابعاد اجتماعی، جمعیتی براساس سرشماری‌های 1385 و 1390 Journal Article

در این مقاله به بررسی وضعیت فرزندآوری زنان حداقل یکبار ازدواج کرده با استفاده از داده‌های نمونه‌ای منتشر شده توسط مرکز آمار ایران از افراد و خانوارهای سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن 1385 (345.799 خانوار و 1.367.310 فرد) و 1390 (423.637 خانوار و 1.481.586 فرد) که نمونه‌هایی نمایا برای این منظور در سطح «کل کشور» می‌باشند پرداخته شده است. برای این منظور، پس از طی مراحل اولیه در خصوص آماده‌سازی داده‌ها و کدگذاری‌های لازم، وضعیت تعداد کل فرزندان زنده به‌دنیا آورده توسط زنانی که حداقل یکبار ازدواج کرده‌اند (زنان دارای همسر، بدون همسر در اثر فوت و بدون همسر در اثر طلاق)، در ابعاد گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. این ابعاد برای وضعیت فرزندآوری عبارتند از: «بررسی تغییرات در طول زمان بین دو سرشماری»، «بررسی مکانی در سطح کل کشور، نقاط شهری و نقاط روستایی»، «بررسی در زنان دو گروه جمعیتی متفاوت یعنی متولدین قبل از 1350 و بعد از 1350 شمسی»، «بررسی برحسب سطوح استاندارد تحصیلی زنان»، «بررسی در اقشار شغلی ـ اجتماعی جامعه شامل: اقشار بالا، قشر متوسط جدید، قشر متوسط سنتی و اقشار کارگری و پایین». در ادامه، با تعریف دو شاخص کلیدی یعنی به دنیا آوردن حداکثر یک فرزند (شامل بدون فرزند و تک‌فرزند) به عنوان شاخصی از «تمایل به کم‌فرزندی» (البته با ملاحظه زوجین تازه ازدواج کرده) و به‌دنیا آوردن حداقل سه فرزند به‌عنوان شاخصی از «تمایل به فرزند بیشتر» به بررسی وضعیت این دو شاخص در گروه‌های مختلف جامعه پرداخته شده است. براساس نتایج به‌دست آمده در این بررسی، تمایل به فرزند کمتر در فاصله بین دو سرشماری 1385 و 1390 بیشتر شده، در نقاط شهری بیش‌تر از نقاط روستایی است، در نسل‌های جدیدتر (متولدین بعد از 1350) به شدت افزایش یافته به‌طوری که با ملاحظات مربوط به زوجین تازه ازدواج کرده نیز همچنان تفاوت چشم‌گیر خواهد بود، با بالا رفتن سطح تحصیلات زنان افزایش پیدا نموده و در اقشار شغلی-اجتماعی به ترتیب برای قشر متوسط جدید، اقشار کارگری و پایین و اقشار بالا بیش‌تر از قشر متوسط سنتی است. در مقابل، تمایل به فرزند بیشتر نیز عکس نتایج به‌دست آمده‌ی فوق می‌باشد.