Abstract:
رند قلندر مشتاق مالمت اغیار، امکان یکهای برای خلق درام استعالیی ایرانی است. حافظ، دراماتورژی نمونه است و از تیپ، شخصیتی متمایز میسازد که پیوسته آشنا و غریب است؛ حافظ رند را بازتولید و باز تعریف میکند و از این منظر میتوان او را متفکری هنرمند با روحیه ی اگزیستانسیالیستی دانست. اگر بخواهیم شعر حافظ را با درام مقایسه کنیم، شعر او درام استعالیی، نقلی، تاملی و تعاملیست. این درام استعالیی، شخصیتمحور و شاعرانه است. رند، از خوشنودی خالق، در برابر رنج و مالل زیستنی که میتواند وحشتافزا و ترسناک باشد، تجربه ای بدنمند و تنانه دارد. درام شاعرانه یا شعر دراماتیک دیالوگی است از سنخ اگزیستانس موجود فردی تیافته با بارقه هایی از حضور برای درک وجود انسانی که حرص تسخیر جهان را ندارد و مایل است آن را در خود کشف کند. شعر اگر حافظانه باشد، فیلسوف اگر هایدگر باشد و درامپرداز، اگر گابریل مارسل باشد، میشود پرسید: درام اگزیستانسیال چرا درامی شاعرانه و مناسب برای فرارفتن است و چگونه سوابق ما در این زمینه قابل اتکاء است؟ و البته میتوان شواهدی برای مطالعه ی تطبیقی فراتاریخی در اختیار گرفت که به هرمنوتیک حضور معطوف میشود. بررسی تبارشناسانه و تطبیقی پدیدارهای موجود در تحلیل هایدگر از شعر در مثال هولدرلین، رند و گناه و اصالت زیبایی به روایت حافظ و درام فلسفی به نقل از دیالوگ مارسل و پل ریکور، مبنای این پژوهش است. حافظ، با ترسیم چالشهای جهان زیستهی خود، درام حافظانه را بر بستر اسطوره ی آفرینش و درام گناه مقدر، بنیان مینهد و شخصیت رند را در قوارهای فرارونده به فرهنگ ما معرفی میکند؛ و این رند است که میتواند بار سنگین تاسیس درام استعالیی ایرانی را به دوش بکشد. این پژوهش براساس این فرضیه که »شخصیت رند در اشعار حافظ با توجه به ویژگیهای ساختاری و محتوایی، میتواند بستر تولید ساختاری و به ویژه بنمایه های ژرف ساختی بسیاری را در اختیار درام ایرانی قرار دهد«، در پی پاسخ به این پرسشهای اساسی است که: »چگونه میتوان از بنیان های فلسفی شعر حافظ برای تولید محتوای دراماتیک استفاده کرد؟« و »اساسا چه مولفه ها و ویژگی هایی از شخصیت پردازی رند را میتوان در ایدهپردازی، خلق و تولید شخصیتهای دراماتیک مورد استفاده قرار داد؟«، »ظرفیتها و مولفه های شعری شعر حافظ چگونه میتواند بنمایه های اندیشگانی درام امروز ایرانی را ارتقا دهد؟« و بالخره این پرسش مهم که »چگونه میتوان پیوندی تنگاتنگ بین اندیشه ی فلسفی و اندیشه ی دراماتیک ایجاد کرد؟«. براین اساس، این پژوهش ضمن انتخاب درام گابریل مارسل به عنوان نمونه ی موردی، درپی این است تا حرکت از فلسفه به شعر و از شعر به درام را مورد مطالعه و تحقیق قرار دهد. در این مسیر آرا هایدگر به عنوان بنیان نظری پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته اند و همچنین مبنای فلسفی خلق درام گابریل مارسل الگوییست که در فرآیند تحقیق الگوهای الزم را در دسترس محقق قرار میدهد. این پژوهش همچنین سعی دارد تا به شیوهی تطبیقی-تحلیلی با استفاده از روش های کتابخانهای و منابع موجود به اهدافش دست یابد.
A poetic drama or dramatic poem is a dialogue of the existential type of individualized existence with sparks of presence to understand the existence of a human being who has no greed to conquer the world and wants to discover it in himself. Why existential drama is poetic drama and is appropriate to transcend and how reliable our experiences are in this field? And, Of course, evidences can be found for a transhistorical comparative study that focuses on the hermeneutics of presence. The genealogical and comparative study of the existing phenomena in Heidegger’s analysis of «in the example of Holder Lane», Rend and Sin and the Originality of Beauty narrated by Hafez and the philosophical drama quoted by Marcel and Paul Ricoeur are the basis of this research. Hafez, by depicting the challenges of his living world, bases his drama on the myth of creation and the drama of destined sin, and introduces Rend’s character in a transcending shape to our culture; and this is only the Rend who can bear the heavy burden of establishing a transcendental Iranian drama. This study based on the hypothesis that “the Rend’s character in Hafez’s poems, according to its structural and content features, can provide a platform for structural production, especially many deep structural themes, for Iranian drama”, seeks to answer these basic questions: “How can the philosophical foundations of Hafez poetry be used for dramatic content?” “How can the capacities and poetic components of Hafez improve the ideological foundations of today’s Iranian drama?” And “Basically, what components and features of the Rend’s characterization can be used in the ideation, creation, and production of dramatic characters?” And finally, the important question, “How can a close connection be made between philosophical thought and dramatic thought?” Accordingly, while selecting Gabriel Marcel’s drama as a case study, this study seeks to study and research the movement from philosophy to poetry and from poetry to drama. In this respect, Heidegger’s views were studied as the theoretical basis of this research, and also the philosophical basis for the creation of Gabriel Marcel’s drama is a case study that provides the necessary models in the research process. This research also tries to achieve its goals in a comparative analytical way using library methods and available resources.
Machine summary:
شعر اگر حافظانه باشد، فیلسوف اگر هایدگر باشد و درامپرداز، اگر گابریل مارسل باشد، میشود پرسید: درام اگزیستانسیال چرا درامی شاعرانه و مناسب برای فرارفتن است و چگونه سوابق ما در این زمینه قابل اتکاء است؟ و البته میتوان شواهدی برای مطالعه‌ی تطبیقی فراتاریخی در اختیار گرفت که به هرمنوتیک حضور معطوف میشود.
دامنه‌ی موضوعی این پژوهش بر فهم و نقد روش و رویکرد گابریل مارسل برای خلق درام فلسفی استعلایی و مطابقت آن با جهان دراماتیک در شعر حافظ متمرکز است.
در غرب، تولد جوهری و رسمی اگزیستانسیالیسم از جنگ جهانی اول تا پس از جنگ جهانی دوم و دوره‌ای که سارتر و مارسل دو شکل از مواجه شدن با جنگ عریان را به‌عنوان مبنای تجربه‌ی اگزیستانسیل به کار بستند و هردو به جوانب فلسفه‌ی هایدگر معطوف بودند، روند دیگری انتقال از حکم به پرسش خلاق انسان جسور فردیت یافته است که حق دارد مسئولیت‌هایش را از نو تعریف کند و این ذاتا دراماتیک و چالش بنیادین رهایی از دوگانه‌های تحمیلی سوژه و ابژه است.
گردش و چرخش مدام این مایه‌های درام‌پردازانه در جهان حافظ، مستلزم فلسفه‌ای برای تحقق شاعرانگی نزد اوست که به سه دلیل عمده اختیار شده است: محدودیت عقل در تعریف ناشناخته‌های عالم قدسی، محدودیت‌های عرفی جامعه و قوانین فقهی و وسعت توان زبان شاعرانه در گریز از محدودیت‌ها و رسیدن به آستانه‌ی تجربه‌های رهایی‌بخش عاشقانه که به انسان اجازه میدهد روی زمین به تمنای برشدن و استعلا پاسخی درخور بدهد و امکان ایمان و اعتماد و شوریدگی را بسنجد؛ آنها را بشناسد تا انسان کران‌مند، برای سفر به بی‌کرانگی تداوم آفرینندگی آماده شود.
(
, 
, 
)
