Abstract:
ساخت مجسمه با انگیزه های متفاوت پیشینه ای بسیار طولانی و تاریک دارد و در عصر
نزول وحی به خاطر جو حاکم (بت و بتپرستی) ممنوع بود، ولی با رشد و گسترش اسلام
در بستر زمان و مکان، دستخوش دگرگونیهای مهمی شد. از اینرو فقیهان شیعه و اهل سنت
دیدگاههای متفاوتی بیان داشتند؛ ازجمله حرمت ساخت مجسمه حیوان جاندار که دیدگاه
غالب فقهای شیعه و اهل سنت در زمان های مختلف است. این مقاله بر آن است تا به این
پرسش پاسخ دهد که آیا دیدگاه حرمت ساخت مجسمه، اختصاص به فقیهان متقدم دارد؟
تا بتوان گفت زمان و مکان نقش مهمی در نگاه فقیهان داشت. یا اینکه فقیهان شیعه و
اهل سنت متاخر و معاصر نیز همانند متقدمین به خاطر بقای علت، قائل به حرمت آن هستند.
بررسی دقیق تطور تاریخی دیدگاه فقها در خصوص حرمت ساخت مجسمه نشان میدهد
در میان فقیهان هر مقطع دیدگاههای مختلف حرمت و یا جواز ساخت مجسمه وجود دارد
و همچنان موضوعی چالشی و بحثبرانگیز است.
Making statues, has a long and dark history. At the time of the Islamic revelations, due to the dominating atmosphere, idols and idolatry were forbidden. However, this sanction changed as Islam became more powerful in the course of time and environment. Therefore, the Shiite and Sunni jurisprudents have different views on this issue. They both consider making statue from a living organism as prohibited. The present study attempts to answer whether the prohibition of making statues belongs to the early jurisprudents. What is the role of time and place according to the jurists? The study wants also to probe whether the present Sunni and Shiite jurists also believe in the prohibition of making statues. The study of the historical development shows that at each stage and time, there have been different views on the prohibition of making statues and the religious scholars have had their views accordingly, and this is still a controversial issue.
Machine summary:
بيشک از مجموع پرسشهاي مردم ، اساتيد و دانشجويان رشته هاي هنرهاي تجسمي و نهادهايي که براي زيباسازي شهر از مجسمه استفاده ميکنند، اهميت اين موضوع در زندگي روزمره خانواده ها و جامعه روشن است و اين سؤال مطرح ميشود که آيا از ديدگاه فقيهان شيعه و اهل سنت در خصوص ساخت و نگهداري مجسمه با ازبين رفتن فرهنگ بت پرستي از سرزمين جزيره العرب از نيمه قرن دوم به بعد و نبود بت پرستي در برخي از کشورها از جمله ايران ، مجسمه سازي هم چنان حرام است ؟ اينکه فقيهان شيعه معتقدند باب اجتهاد همواره گشوده است ، در اين راستاست که به مسايل نوپيدا، پاسخ داده شده و مسايل کهن نيز مورد بازبيني و بازنگري قرار گيرد.
ديدگاه فقهاي متأخر در دوره متأخر يعني از قرن هفتم ، اگر چه فضاي بت پرستي از بين رفته است ، ولي فقيهاني از اين قرن هم چون فقيهان متقدم ، حکم به حرمت ساخت مجسمه داده اند؛ مانند: محقق کرکي (م ٩٤٠ ق ) ضمن بيان اقسام مجسمه ، ساخت مجسمه موجود جاندار را حرام ميداند و در اين خصوص چنين ميگويد: «فتکون الاقسام اربعۀ، احدها محرم اجماعاً و هو عمل الصور المجسمۀ لذوات الارواح و باقي الاقسام مختلف فيها: يکي از اقسام چهارگانه مجسمه سازي به دليل اجماع حرام است ، که همان ساخت مجسمه جانداران باشد و ساير موارد آن ، مورد اختلاف نظر فقها است » (محقق کرکي، ١٤١٤ق ، ١٦/٤ و ٢٣).