Abstract:
از حدود پنج هزار سال پیش در بخشهای مرکزی فلات ایران، روند گرم و خشک شدن آب و هوا، کاهش منابع آب و گسترش بیابانها آغاز شد. طی این دوره ساکنان توانستند به طریق تجربی آموزههای بهداشتی مفیدی را در سبکهای معماری مساکن خود بکار گیرند. در این تحقیق به کمک منابع کتابخانهای و مطالعات میدانی برخی از مهمترین شاخصهای بهداشتی موثر در تامین آسایش جسمی و آرامش روانی ساکنان در فضاهای بیرونی و درونی مساکن کهن و نو بررسی و مقایسه شد. این مساکن شامل دو گروه مساکن بومی و مساکن جدید در مناطق مرکزی ایران بطور عموم و جنوب شرق کاشان بطور خاص بودند. نتایج کیفی تحقیق نشان داد بر خلاف پندار عمومی مساکن بومی یا کهن قابلیتهای بهداشتی بیشتری نسبت به مساکن جدید دارند. این قابلیتها با هزینه بری کم شامل تعدیل درجه حرارت و رطوبت محیط، تهویه ی مطبوع و کاهش گرد و غبار هوا، کاهش آسیبهای پوستی و چشمی در خلال تابستانهای داغ و پرتشعشع، کاهش آسیبهای فیزیکی درون خانه، کاهش بار الکتریکی بدن، کاهش آلودگی صوتی، کاهش آزار حشرات و بازیافت مواد زاید است. به سخن دیگر ساختن مسکن با استفاده از سبکهای کهن و مصالح نو یک راهکار ترکیبی است. استفاده از این راهکار در شهرهای متوسط و کوچک تر قابلیت استفاده ی بیشتری دارد و میتواند با کاهش چشمگیر هزینه ها، مساکنی به مراتب بهداشتی تر از مساکن امروزی پدید آورد.
Climate change in the central part of the Iran plateau began 5000 years ago. This involved decrease in water resources, expansion of deserts, and increase in temperature. In the course of the climate change, residents of these areas could adapt to the climate change through a trial and error process to make necessary changes in the architecture dwelings. In this study the essential elements of buildings tht provide higher standards of health and welfare were first identified. Then these standard were applied to the design and architecture of houses and other buildings in the center of Iran’s plateau and southeast of Kashan. Both library research and empirical data were used to compare and contrast these features in traditional buildings and modern buildings in these areas. This included both indoor and outdoor spaces in these buildings. The results of the study showed that contrary to the ommon belief, traditional buildings enjoyed higher standards. Those construction were more cost-effective and enjoyed more flexibility to fluctuations in temprerature and dryness, better ventilation, better recycling of garbage, and better discharge of the electricity of the body. These building were also more protective in terms of noise pollution, insects sting, sun radiation, and possible physical damage. The results of the study have some applications for building sound and better construction by integrating different elements of traditional and modern construction, esepecially in small cities.
Machine summary:
آموزههاي بهداشتي در مساكن بومي ايران مركزي (با تاكيد بر سكونتگاههاي جنوب شرق كاشان) دكتر غلامرضا براتي استاديار اقليمشناسي دانشگاه رازي چكيده: از حدود پنج هزار سال پيش در بخشهاي مركزي فلات ايران، روند گرم و خشك شدن آب و هوا، كاهش منابع آب و گسترش بيابانها آغاز شد.
در اين تحقيق به كمك منابع كتابخانهاي و مطالعات ميداني برخي از مهمترين شاخصهاي بهداشتي موثر در تامين آسايش جسمي و آرامش رواني ساكنان در فضاهاي بيروني و دروني مساكن كهن و نو بررسي و مقايسه شد.
مواد و روشها در اين تحقيق با گردآوري دادهها از منابع كتابخانهاي و عمليات ميداني ده مورد از مهمترين ملاحظات بهداشتي مساكن بومي ايران مركزي با تاكيد بر منطقه ي جنوب شرق كاشان به صورت كيفي بررسي شد.
تشابهات جغرافيايي متعدد منطقهي جنوب شرق كاشان از لحاظ اقليم، پوشش گياهي، ناهمواريها و معيشت ساكنان با بسياري از مناطق مركزي ديگر فلات ايران، اين امكان را فراهم كرد تا به عنوان منطقه ي اصلي مورد مطالعه در نظر گرفته شود.
شاخصهاي دهگانه عبارت بودند از: تعادل درجه حرارت محيط طي دورههاي گرم و سرد سال، تهويه مطبوع هوا طي فصل گرم، كاهش خطر آسيبهاي چشمي و پوستي در روزهاي بلند و پرتشعشع تابستان، كاهش خطر جراحات بدني در فضاي دروني مساكن، امكان تخليه آسان بار الكتريكي بدن بويژه پس از اصطكاك با سطوح بارداركننده، كاهش آلودگي صوتي، كاهش آزار حشرات موذي، گندزدايي طبيعي، افزايش روحيه ي همياري و سرانجام تقويت ايمان به خداي متعال.
اين تاكيد بر پايه ي اشتراكات جغرافيايي بسياري است كه مجموعه ي سكونتگاههاي جنوب شرق كاشان با مركزيت ابوزيدآباد با ديگر مناطق ايران مركزي هم به جهت طبيعي شامل اقليم، ناهمواريها و پوشش گياهي و هم به جهت انساني شامل معيشت و دين و سطح برخورداري دارد.