Abstract:
بیان مسئله
در پاسخ به طیف گسترد ه ای از چالش ها و معضلات ناشی از تغییرات اجتماعی و اقتصادی، تاب آوری فضایی به عنوان نظریه متاخر تاب آوری شهری، هم در حوزه نظری و هم حوزه عملی در حال توسعه و مفهوم سازی است. با این وجود، دلالت های مفهومی تاب آوری فضایی به ویژه در حوزه طراحی شهری هنوز به طور مشخص تبیین نشده است و مفاهیم آن در سایر حوزه ها به طور پراکند ه ای در حوزه طراحی شهری به کار رفته است.
هدف پژوهش
تاب آوری فضایی از بسیاری ابعاد بیانگر یک رویکرد گفتمانی نوین و چند بعدی در نسبت با تاب آوری شهری با تمرکز بر مکان است، جایی که سیستم شهری در مواجهه با تغییرات، ویژگی های تطبیق پذیری و تغییرپذیری را تولید و بازتولید می کند. این مقاله بنا دارد فصل مشترک های مفهومی و متقنی را برای فضایی بودن تاب آوری فراهم کند. هدف این مقاله تعریف چارچوب مفهومی تاب آوری فضایی در حوزه طراحی شهری و بینش های تاثیرگذار و کلیدی آن است.
روش پژوهش
این پژوهش بر اساس چارچوب مفهومی مکان تاب آور (RPA) مطالعات تاب آوری فضایی را بررسی کرده است. در این پژوهش بررسی نظام مند تاب آوری فضایی تحقق یافته و در چهار مرحله از طریق جستجوی واژه «تاب آوری فضایی» در پایگاه داده اسکوپوس از سال 1973 تا آوریل 2020 انجام شده است. نهایتا 14 مقاله برای تحلیل محتوا انتخاب شدند.
نتیجه گیری
فضایی بودن تاب آوری بر جنبه های مکانی و محلی سیستم شهری و یکپارچگی آن با مقیاس های فراتر تاکید دارد. تعاملات و تبادلات درون مقیاسی و بین مقیاس ها، تطبیق پذیری و تغییرپذیری، نوآوری و خلاقیت، هم تکامل بودن و هویت مکان از ویژگی ها و جنبه های پنج گانه تاثیرگذار تاب آوری فضایی است. تاب آوری فضایی ورای تاب آوری سنتی با رویکرد مهندسی، برای یکپارچه سازی و هم پیوندی سیاست های تاب آوری با دیگر سیاست ها و برنامه ها که بر ماهیت مکان ها و چگونگی عملکرد آن ها تاثیرگذارند اهمیت قایل است.
Machine summary:
کلیدواژگان: تابآوری فضایی، مکان تابآور، همتکاملی، طراحی شهری، RPA مقدمه سیستم شهری همواره با چالشهای متعدد ناشی از تغییرات شدید اقلیمی (Lu, Zhai & Zhou, 2021)، رخدادهای طبیعی (Sharifi, 2019a) ، وضعیتهای متفاوت سیاسی و اجتماعی (Quigley, Blair, Davison, 2018) و اخیراً شیوع کووید 19 (Lak, Hasankhan & Garakani, 2020) مواجه است.
تابآوری فضایی به عنوان نسل متأخر تابآوری و در ادامۀ موج سوم گفتمان تابآوری ( تابآوری تکاملی، تابآوری غیرتعادلی و تابآوری اجتماعی- اکولوژیکی) در ادبیات در دو دهۀ گذشته ظاهر شده است و انتشارات علمی در مورد این موضوع به ویژه در پنج سال گذشته روند رو به رشدی داشته است (Coaffee, 2013; Cumming, Morrison & Hughes, 2017; Li, Shi, Qureshi, Bruns & Zhu, 2014).
تابآوری فضایی به عنوان زیر مجموعۀ نظریۀ سیستمهای اکولوژیکی و اجتماعی از بسیاری ابعاد بیانگر یک رویکرد گفتمانی نوین و چندبعدی در نسبت با تابآوری شهری با تمرکز بر مکان است، جایی که سیستم شهری در مواجهه با تغییرات مستمر یا لحظهای از طریق تقویت همۀ ابعاد ملموس (فیزیکی و ساختاری) و غیر ملموس ( شناختی - ادراکی و رفتاری)، ویژگیهای تطبیقپذیری و تغییرپذیری را تولید و بازتولید میکند، این ویژگیها هنگامیکه در تجزیه و تحلیلهای مختلف یک مکان به کار میروند، عدم اطمینان را کاهش میدهند و باعث تقویت هویت مکان یا برند مکان که به عنوان مجموعهای از مضامین با ایدهها و مفاهیم مرتبط با توسعۀ مکان است، میشوند.