Abstract:
در عقلگرایی جدید که با دکارت شروع میشود، معرفت فراتر از عقل جایی ندارد و هر آنچه با عقل شناختنی نباشد، در حوزه معرفت جای نمیگیرد. از آنجا که دکارت ایمان را از سنخ معرفت نمی-شمارد، میان عقل و دین تفاوتی ماهوی میگذارد و آن دو را به دو معنای کاملاً مختلفی تفسیر مینماید؛ به این معنا که ایمان را از تبار باور شمرده و آن را با اعتماد و اطمینان برابر میداند. ایمان برخلاف معرفت و عقلانیت که بهتدریج و برپایه تلاش آدمی بهدست میآید، دفعتاً رخ میدهد و وحی الهی نه بهتدریج و تدرُّج بلکه در ضمن تغییری دفعی ما را به مقام اعتقادی مصون از خطا برمیکشد. دکارت در باب ارتباط روش ریاضی با مقولات دینی نیز معتقد است که اساساً روش ریاضی در حوزۀ ایمان کاربردی نداشته و به حوزه معرفت عقلانی محدود است. وی در داوری میان دین و عقل، به سود دین حکم میکند و الهیات را به مثابۀ علم غیرممکن میشمارد.
Machine summary:
در تأملات ، علت اعتقاد به دين مسيح و اطاعت و عبادت عاشقانه خداوند را نه برهـان و استدلال عقلي ، بلکه تنها اعتماد بدون دليل و برهان معرفي ميکند؛ يعني براي ايـن ، بايـد بـه کتاب مقدس ايمان داشت که از جانب خدا آمده است و ازسويي، به اين جهـت بـه وجـود خدا بايد ايمان داشت که کتب مقـدس چنـين بـه مـا آموختـه اسـت (دکـارت ،١٣٩٠: ١٣).
ذهـن بـا تسلط به روش رياضي مدت مديدي روي قواعد مربـوط بـه مسـائل سـاده و آسـاني ماننـد مسائل رياضي تمرين ميکند، و بعد از آن که مهارتي در کشف حقيقت به دسـت آورد، خـود را به فلسفۀ حقيقي مشغول ميکند که اولـين بخـش آن ، مابعـدالطبيعـه و دومـين بخـش آن طبيعت و سومين بخش آن علوم ديگر ماننـد مکانيـک ، اخـلاق و پزشـکي اسـت (دکـارت ، ١٣٩٠: ٢٤٣) درحاليکه دکارت معتقد است ايمان به صورت دفعـي و آنـي در مـا بـه وجـود ميآيد و هم چون بارقه اي الهي از طريق لطف خداوند در ما ايجاد ميشود.
دکـارت ايمـان را بـرخلاف روش رياضي از اموري يقيني و ترديدناپذيري ميدانـد و از آن بـا يقينـي تـر از يقينـي تـرين معارف (دکارت ، ١٣٩٠:١٢٥) ياد ميکند، و امکان خطا را کـه بنيـان روش رياضـي اسـت از ايمان برمي دارد؛ حذف خطا از ايمان به اين جهت روي ميدهد که در پرتو عنايت الهي رمـوز ايمان بر ما مکشوف ميشود (دکارت ، ١٣٧١:٢٥) و ازآن جاکه خدا قابل اعتمـاد اسـت ، هرگـز نميتوانيم در رسيدن به چيزي از طريق ايمان به وحي الهي ، ترديد و درنتيجـه ، اشـتباه کنـيم .