Abstract:
سنگهای قيمتي يكي از منابع درآمدزا و اشتغالزا در دنيا به شمار میروند كه پتانسيل ايجاد ارزشافزوده قابلتوجهی را در خود نگاه داشتهاند. بهطوریکه امروزه استخراج، فرآوري و صادرات سنگهای قيمتي بخش مهمي از اقتصاد كشورهايي چون آفريقاي جنوبي، برمه، تايلند، چين، هند، ایالاتمتحده و بسياري از كشورها را تشكيل میدهد و تصور حذف اين صنعت براي تعدادي از اين كشورها حكم حذف صنعت نفت در كشور ما را دارد. در كشور ما برخلاف منابع قابلتوجهی از سنگهای قيمتي، تاكنون عمليات اكتشافي سيستماتيك و اقدامات چشمگيري براي استخراج و فرآوري صورت نگرفته است و تنها اندكي بهصورت خام مورد بهرهبرداری غيراقتصادي قرارگرفته است فیروزه از سنگهای نیمه قیمتی است که استفاده از آن در ایران دوره باستان و بعدازآن در دوره اسلامی رواج بسیاری داشته است. این سنگ برای ساخت انواع آثار در حوزه هنرهای صناعی بهکاربرده میشده است. بهترین نوع فیروزه را عمدتاً مربوط به ایران میدانند. رنگ زیبای سنگ فیروزه، موجب استفاده از آن برای ساخت زیورآلات شده است، از طرفی اعتقاداتی که از دوره باستان نسبت به رنگ فیروزهای و سنگ فیروزه وجود داشت و نیز تشدید این اعتقادات در دوره اسلامی باعث شد تا این سنگ بسیار موردتوجه قرار گیرد. با استناد به منابع مکتوب درگذشته و نیز زیورآلات برجایمانده میتوان به اهمیت و جایگاه این سنگ پی برد. در این مقاله سعی شده است. بامطالعه منابع مکتوب که شامل اشعار فارسی، کتابهایی در خصوص شناخت کانیها و همچنین سفرنامههای تاریخی و نیز نمونههای آثار برجایمانده از گذشته بتوان به جایگاه و اهمیت این سنگ از گذشتههای دور تاکنون پی برد. روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش کتابخانهای و میدانی و روش تحقیق تاریخی- توصیفی است.
Machine summary:
در کشور ما برخلاف منابع قابل توجهي از سنگ هاي قيمتي، تاکنون عمليات اکتشافي سيستماتيک و اقدامات چشمگيري براي استخراج و فرآوري صورت نگرفته است و تنها اندکي به صورت خام مورد بهره برداري غيراقتصادي قرارگرفته است فيروزه از سنگ هاي نيمه قيمتي است که استفاده از آن در ايران دوره باستان و بعدازآن در دوره اسلامي رواج بسياري داشته است .
رنگ زيباي سنگ فيروزه ، موجب استفاده از آن براي ساخت زيورآلات شده است ، از طرفي اعتقاداتي که از دوره باستان نسبت به رنگ فيروزه اي و سنگ فيروزه وجود داشت و نيز تشديد اين اعتقادات در دوره اسلامي باعث شد تا اين سنگ بسيار موردتوجه قرار گيرد.
فيروز که يکي از شهرياران باستاني ايران بود، وقتي بر نواحي اين کوه که پلين ٢ آن را قفقاز خوانده است ، مسلط شد در آنجا چند شهر و قلعه و برج و بارو ساخت ، و همه موفق به کشف و استخراج فيروزه شد که به نام خود او موسوم گرديد، و فيروزه همان است که ما تورکواز مي ناميم زيرا از ترکستان قديم به اروپا صادر مي شود » (شاردن ، ١٣٧٢ : ٧٣٤ ) مواد تشکيل دهنده اين سنگ باعث به وجود آمدن رنگ هاي متنوع گرديده است ، فيروزه به رنگ هاي آبي آسماني، آبي مايل به سبز، سبز مايل به زرد، خاکستري مايل به سبز، آبي نيلي و آبي مايل به سفيد وجود دارد.