Abstract:
انتظار آمدن و آمادگی برای ظهور امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف یکی از جلوهها و موضوعات مهم مرتبط با منجیگرایی اسلامی است که در تحقیقات مستشرقان درباره مهدویت، نمود قابل توجهی داشته است؛ ولی متاسفانه به صورت مستقل و متمرکز، واکاوی و نقد نشده است. تعریف و اهمیت انتظار، بررسی روایات انتظار، کاوش در روند شکلگیری این مفهوم و نیز نمونههای تاریخی جلوهگری انتظار در میان مسلمانان، از عمدهترین عرصههایی است که محققان غربی به تحقیق و اظهارنظر درباره آن پرداختهاند. نوشتار پیش رو با اتخاذ شیوهای اکتشافی و بررسی حداکثری آرای خاورشناسان مهدیپژوه، به واکاوی و تحلیل نظرات مستشرقان در این موضوع میپردازد. مهمترین ادعای مستشرقان در مورد انتظار، شکلگیری آن در بستر تاریخی، اختصاص آن به شیعیان و ویژگی سکوتگرایانه و منفعلانه انتظار میباشد که در این نوشتار مورد تحلیل و نقد مختصر قرار گرفته است.
Machine summary:
بررسی و تحلیل نگاه مستشرقان به انتظار و آمادگی برای ظهور منجی نزد مسلمانان زهیر دهقانی آرانی 1 چکیده انتظارِ آمدن و آمادگی برای ظهور امام مهدی؟عج؟ یکی از جلوهها و موضوعات مهم مرتبط با منجیگرایی اسلامی است که در تحقیقات مستشرقان درباره مهدویت، نمود قابل توجهی داشته است؛ ولی متاسفانه به صورت مستقل و متمرکز، واکاوی و نقد نشده است.
در میان شیعیان –به ویژه شیعیان دوازده امامی- با توجه به علل مختلفی از جمله ظلم تاریخی طبقه حاکم از یک سو و اعتقاد بر انطباق "مهدی" بر امام دوازدهم؟عج؟ و زنده بودن او از سوی دیگر، این انتظار، بسیار پررنگتر بوده و یکی از ارکان باور مهدویت شیعی را شکل داده است.
2 باید توجه داشت طبیعتاً و با توجه به جایگاه ویژه و ممتاز مهدویت در باورهای شیعیان، غالب مستشرقان در هنگام بحث از انتظار، آن را صرفاً موضوعی شیعی قلمداد کردهاند و حتی اعتقاد به اینگونه انتظار را نقطه تمایز نگاه منجیگرایانه شیعه و اهل سنت دانستهاند؛ برای مثال، هاجسون یکی از موارد مهم تفاوت نگاه شیعه و اهلسنت به تاریخ آینده اسلامی را اعتقاد و انتظار عمومی در میان شیعیان برای ظهور مهدی –به عنوان برقرارکننده عدالت در سطح جهان- میداند؛ در حالیکه این اعتقاد چندان میان اهلسنت مطرح نیست.
2 طبیعی است با توجه به اعتقاد شیعیان دوازدهامامی به غیبت و ظهور امام مهدی؟عج؟ و نیز Maghen, Occultation in Perpetuum: Shi’ite Messianism and the Policies of the Islamic Republic, p.