Abstract:
در اغلب کشورها، مالیات مهم‌ترین منابع درآمدی دولت است. اما در ایران از دیرباز مالیات سهم کمی از درآمدهای دولت را تامین نموده است. شاید مهم‌ترین دلیل آن وجود منابع درآمد نفتی می‌باشد که مالیات را در حاشیه قرار داده است. به همین دلیل بر اصلاح ساختار مالیاتی تاکید شده است. در این راستا، قانون مالیات بر ارزش افزوده جهت اصلاح ساختار مالیاتی در نیمه دوم سال 1387 در ایران به اجرا گذاشته شد مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات جدید است که برای کاهش نارسایی‌های سیستم مالیات‌ستانی سنتی و همچنین برای افزایش درآمد دولت به وجود آمد. مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر فروش است که در مراحل مختلف تولید و توزیع کالا و خدمات اخذ می‌شود. متوسط نرخ مالیات بر ارزش افزوده در کشورهای مختلف بین 5 تا 18 درصد است. در ایران از زمان وضع قانون مالیات بر ارزش افزوده در خصوص تعیین نرخ مالیات بحث و مجادلات زیادی بین صاحبنظران و کارشناسان وجود داشت. این نرخ در زمان اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده 3 درصد تعیین شد و مقرر گردید هر ساله به مقدار یک درصد افزایش یابد به طوری که در سال 1397 به 9 درصد رسید. با افزایش نرخ مالیات، درآمد دولت از محل جمع‌آوری مالیات افزایش می‌یابد. هرچند این افزایش درآمد دارای محدودیتی است و چنانچه نرخ‌های مالیاتی از نقطه خاصی تجاوز کنند درآمدهای مالیاتی تنزل خواهد نمود، چراکه با وجود نرخ‌های مالیاتی بالا مردم انگیزه کار کردن را از دست خواهند داد. بنابراین شناخت میزانی از نرخ مالیات که درآمدهای مالیاتی را ماگزیمم کند بسیار ضروری به نظر می رسد. لازم است تا نرخ بهینه این نوع مالیات مشخص شود به گونه ای که هم درآمد مالیاتی دولت حداکثر شده و هم این که مانع رشد اقتصادی نشود. تحقیق حاضر به این هدف انجام شده است.
متدولوژی:
این پژوهش، در دوره زمانی 97-1387 با استفاده از داده‌های 24 استان که اطلاعات آنها در دسترس بوده، انجام شده است. داده های تحقیق مربوط به نرخ مالیات بر ارزش افزوده و درآمد مالیاتی دولت از این محل بوده که به تفکیک استان های کشور در دوره زمانی 97-1387 از طریق مراجعه به سالنامه‌های استانی جمع آوری شده اند. سال 1387 آغاز اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده و سال 1397 آخرین سالی است که اطلاعات و آمار آن موجود بوده است. در نهایت، نرخ بهینه مالیات بر ارزش افزوده در اقتصاد ایران با استفاده از روش پنل دیتا برآورد گردید. در این روش، در ابتدا، به کمک آزمون لیمر، استفاده از داده های پنل در تخمین مدل انتخاب شد. سپس به کمک آزمون هاسمن، تخمین با اثرات تصادفی تایید گردید. کلیه تجزیه و تحلیل ها و تخمین مدل با استفاده از نرم افزار EViews 9 انجام شده است.
یافته ها:
یافته های حاصل از توصیف آماری داده ها نشان می دهد که نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ایران در سال 1387 به اندازه 3 درصد تعیین شده است و تا پایان سال 1389 در همین نرخ باقی مانده است. از سال 1389 به بعد نرخ مالیات بر ارزش افزوده روند افزایش داشته به طوری که در سال 1394 به 9 درصد رسیده است. از سال 1394 تا سال 1396 در همین نرخ 9 درصد ثابت باقی مانده است. همچنین نتایج حاصل از تخمین مدل نشان می دهد که مالیات بر ارزش افزوده در ایران دارای اثرات لافری است. به گونه‌ای که افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده با اثر مستقیم باعث افزایش درآمد مالیاتی دولت و با اثر غیر مستقیم از طریق کاهش انگیزه تولید باعث کاهش درآمد مالیاتی دولت می‌شود. بنابراین، نرخ مالیات بر ارزش افزوده دارای یک مقدار بهینه بوده که در آن نرخ، درآمد مالیاتی دولت ماگزیمم می‌شود.
نتیجه:
نرخ بهینه مالیات بر ارزش افزوده محاسبه شده در این تحقیق 33/10 درصد می‌باشد. با توجه به این که نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال 1398 برابر 9 درصد تعیین شده است، پیشنهاد می‌گردد در سال های آتی این نرخ به 33/10 درصد افزایش یابد. با این کار درآمد مالیاتی دولت افزایش خواهد یافت. افزایش نرخ مالیات بیش از این مقدار باعث کاهش درآمد مالیاتی دولت می‌شود. لذا پیشنهاد می‌گردد نرخ مالیات بر ارزش افزوده از 33/10 درصد تجاوز ننماید.
EXTENDED ABSTRACT INTRODUCTION In most countries, taxes are the most important source of government revenue. But in Iran, taxes have long provided a small share of government revenues. Perhaps the most important reason is the existence of oil revenue sources that have put the tax on the sideline. For this reason, the emphasis has been on reforming the tax structure. In this regard, the Law on Value Added Tax was implemented in Iran in the second half of 2008 to reform the tax structure. VAT is a new tax that was created to reduce the shortcomings of the traditional tax system and also to increase government revenue. VAT is a type of sales tax that is levied at various stages of production and distribution of goods and services. The average VAT rate in different countries is between 5% and 18%. In Iran, since the enactment of the VAT law, there has been a lot of controversy and debate among experts regarding the determination of tax rates. This rate was set at 3 percent at the time of implementation of the VAT law and was set to increase by one percent each year, so that in 2018 it reached 9 percent. As the tax rate increases, so does government revenue from tax collection. However, this increase in income is limited, and if tax rates exceed a certain point, tax revenues will decline, because due to high tax rates, people will lose motivation to work. Therefore, it is necessary to determine the tax rate that maximizes tax revenues. It is also necessary to determine the optimal rate of this type of tax so that the government's tax revenue is maximized but it does not hinder economic growth. The present study was conducted for this purpose. METHODOLOGY This research was conducted in the period of 2008-2018 using data from 24 provinces whose information was available. The research data related to VAT rate and government tax revenue in the period of 2008-2018 was collected from the provincial yearbooks. The year 2008 is the beginning of the implementation of the VAT law and 2018 is the last year that information and statistics were available. Finally, the optimal VAT rate in Iranian economy was estimated using data panel method. In this method, first, using Lemmer test, panel data in model estimation was selected. Then, using Hausman test, the estimation with random effects was confirmed. All analysis and model estimations were performed using EViews 9 software. FINDINGS Findings from the statistical description of the data show that VAT rate in Iran in 2008 was set at 3% and remained at the same rate until the end of 2010. From 2010 onward, VAT rate increased so that in 1394 it reached 9%. From 1394 to 1396, it remained constant. Also, the results of model estimation show that VAT in Iran has lufferel effects; i. e, increasing VAT rate directly increases the government's tax revenue and indirectly reduces the government's tax revenue by reducing production incentive. Therefore, VAT rate has an optimal value at which the rate of government tax revenue is maximized. CONCLUSION The optimal VAT rate calculated in this study is 10.33%. Considering that VAT rate has been set at 9% in 1398, increasing this rate to 10.33% in the coming years is recommended. This will increase the government tax revenue. An increase in the tax rate above this amount will reduce the government tax revenue. Therefore, exceeding VAT rate over 10.33% is not suggested.
(
, 
, 
)
