Abstract:
داستانِ عزیز و غزال (1332ق.) بهقلمِ سیّداشرفالدّین حسینی گیلانی، معروف به نسیم شمال، عاشقانهای است کمترشناختهشده که در آن ماجرای عشق دو دلداده اهل حلب از دو خاندان متخاصم روایت میشود. شباهت محتوایی این داستان با نمایشنامه رمئو و ژولیت شکسپیر ما را برآن داشت تا با نگاهی به مفهوم اقتباس و همچنین واکاوی سبکوسیاق رایج در اقتباسهای عصر قاجار، شباهتها و تفاوتهای این دو اثر را بررسی و تحلیل کنیم. واکاوی همانندی فراوان محتوایی و ساختاری این دو اثر به روش توصیفی ـ تحلیلی، این ظن را تقویت میکند که عزیز و غزال، اقتباسی آزاد از تراژدی شکسپیر بودهاست؛ امّا ازآنجاکه سندی مبنیبر تسلّط سیّداشرفالدّین به زبان انگلیسی در دست نیست، چنین بهنظر میرسد که او بهگونهای با ترجمهای از رمئو و ژولیت به فارسی یا ترکی آشنا شده و سپس به سیاق اقتباسهای دوران خود با تمهیداتی همچون افزودن شعر به نثر، بهرهگیری از امثال و حکَم و گاه تکیهکلامهای عامیانه، متناسب با گفتمانهای فرهنگی ـ اجتماعی زمانه خود، رمئو و ژولیتی باب طبع خوانندگان ایرانی خلق کردهاست.
کلیدواژهها: ترجمه و ادبیات مشروطه، مطالعات اقتباسی در دوره مشروطه، عزیز و غزال، رمئو و ژولیت، نسیم شمال.
The story of Aziz and Ghazal (1914), written by Seyed Ashraf al-Din Hosseini Gilani, known as Nasim-Shomal, is a not well known romance in which is narrated the love story of two Aleppo lovers from two hostile families. The content similarity of this story with Romeo and Juliet Shakespeare's play encouraged us to review and analyze the similarities and differences between the two works by considering the adaptation theories as well as the analysis of common style and context in translations and adaptations of Qajar era. The descriptive-analytical study of this story and the many content and structural similarities between the two works assumed that Aziz and Ghazal have been a free adaptation of Shakespeare's tragedy, but since there is no evidence that Seyed AShraf al-Din was fluent in English, it seems that he has achieved translations of Romeo and Juliet, then he has created Romeo and Juliet for satisfaction of Iranian readers by using the style of adaptive translations of his time such as adding poetry to prose, using proverbs and sometimes slang catchphrase and socio-cultural discourse.
Machine summary:
واکاوي همانندي فراوان محتوايي و ساختاري اين دو اثر به روش توصيفي ـ تحليلي، اين ظن را تقويت ميکند که عزيز و غزال ، اقتباسي آزاد از تراژدي شکسپير بوده است ؛ امّا ازآنجاکه سندي مبنيبر تسّلط سّيداشرف الدّين به زبان انگليسي در دست نيست ، چنين به نظر ميرسد که او به گونه اي با ترجمه اي از رمئو و ژوليت به فارسي يا ترکي آشنا شده و سپس به سياق اقتباسهاي دوران خود با تمهيداتي همچون افزودن شعر به نثر، بهره گيري از امثال و حکَم و گاه تکيه کلامهاي عاميانه ، متناسب با گفتمانهاي فرهنگي ـ اجتماعي زمانۀ خود، رمئو و ژوليتي باب طبع خوانندگان ايراني خلق کرده است .
عبدالحسين آذرنگ در تاريخ ترجمه در ايران : از دوران باستان تا پايان عصر قاجار (١٣٨٤) و ميثمي در «دوران ترجمه و اقتباس ادبي در ايران » (١٣٧٢) به شرح و توضيح سبک خاص ترجمه هاي آزاد و اقتباسهاي عصر قاجار و مشروطه همّت گماشته اند؛ امّا شايد به سبب عدم دسترسي اين پژوهشگران به نسخه اي از عزيز و غزال در هيچ يک از آثار نامبرده به اقتباس سّيداشرف الدّين از نمايشنامۀ شکسپير و کيفيت اين بازآفريني ادبي اشاره اي نشده است ؛ بنابراين در اين پژوهش برآنيم تا براي نخستين بار با بررسي مشابهتها و تفاوتهاي محتوايي ـ ساختاري عزيز و غزال و رمئو و ژوليت ، کيفيت و نوع اين اقتباس را واکاوي و تحليل کنيم .