Abstract:
ایرانیان با بهره برداری از موقعیتها و شرایط مساعد عصر عباسی و با تلاش و کوشش خویش توانستند، جایگاهی شایسته و حضوری مستمر و موثر در دربار خلفای عباسی داشته باشند. البته هر زمان که خلفا با سیاست تساهل و تسامح با عالمان برخورد مینمودند، این حضور چشمگیرتر گشته و هر زمان که خلفا سیاستهای متعصبانه و سختگیرانه اعمال نمودند، این انسجام علمی به پراکندگی و جامعه به آشفتگی گرایید. لذا ایرانیان در زمینههای گوناگون علمی و ادبی به فعالیت در حکومت عباسی پرداختند. از دیگر سو اعراب دریافتند که برای اداره سرزمین وسیعی مانند ایران، نیاز به تشکیلات مدون و ساختار دیوانی و اداری منظمی دارند تا بر طبق آن بتوانند امور باج و خراج و مالیات گیری را محاسبه کرده و مکتوب نمایند.
سیاست جذب نخبگان ایرانی و ایجاد مراکز علمی و آموزشی و نیز بهرهگیری از توان علمی و فرهنگی ایرانیان در عصر عباسی، سبب شکوفایی تمدن اسلامی گشته و بدین جهت به عصر زرین فرهنگ و تمدن اسلامی- ایرانی معروف گشت.
حضور دبیران و بخصوص دیوانسالاری ایرانی در حکومت عباسی تاثیرات مثبت فراوانی داشته و بدان جهت که ریشه های نظامات فکری ایرانیان متاثر از دوره ساسانیان بوده است لذا دبیران، توجه عباسیان را به تحقیق پیرامون اندیشه های ایران ساسانی معطوف ساختند. در پژوهش حاضر کوشیدهایم نقش دبیران و دیوانسالاران ایرانی را در دستگاه خلافت عباسی بررسی کنیم. روش کار در این مقاله، از نوع توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از منابع و پژوهشهای موجود سامان یافته است.
Machine summary:
سبب شکوفایی تمدن عباسی گشته و در کنار اینها، تشویق و حمایت خلفا از فعالیتهای علمی ایرانیان و سیاستهای جذب نخبگان ایرانی که به کار بستند سبب گسترش مراودات میان دو تمدن ایرانی- اسلامی گردید و از جمله عوامل مهمی که در رونق مناسبات ایرانیان و عباسیان مؤثر واقع گشت میتوان به نظامات فکری- فرهنگی عصر ساسانی اشاره نمود.
3. ایرانیان و عباسیان اعراب مسلمان چون در فضای سادهای رشد کرده و زندگی بیتکلفی داشتند، لذا پس از فتح قلمرو وسیع ایران دریافتند که اداره آن به تشکیلات اداری منسجم و فرهیختگان آشنا با ملکداری و امور دبیری و دیوانی نیاز دارد و با توجه به پیشینه کهن دیوان سالاری ایرانی، دریافتند که به وجود این دبیران نیازمند بوده و با فاصله گرفتن از جمود فکری و تنگناهای عقیدتی عصر اموی، به فکر ایجاد تشکلات منسجم در اداره حکومت خود برآمدند.
لذا از یک سو نخبگان ایرانی که میتوانیم از آنها تحت عنوان خاندانهای با نفوذ و وزرا و دبیران و ادیبان یاد کنیم، با خدمات خود در زمینههای مختلفی چون ایجاد یک حکومت منظم و منسجم و تهیه دواوین و تنظیمات دیوانی و از طرفی گسترش هرچه بیشتر علوم در زمینههای گوناگون و در نهایت با ایجاد نهضت ترجمه، که جملگی اینها حاصل تعاملات جندی شاپور ایرانی با بیتالحکمه بغداد بود، سبب برخورداری حکومت عباسی از خدمات ایرانیان شدند.