Abstract:
در تاریخنگاری ملی شدن نفت به توصیف رفتار وتحلیل اندیشه نخبگان سیاسی و دولتمردان فراوان پرداخته و صدها کتاب و مقاله نوشته شده است. نقش جبهه ملی، تاثیر روحانیت مبارز، نگاه و عملکرد احزاب و بویژه حزب توده، عکس العمل دربار و رجال سیاسی طرفدار حکومت پهلوی همگی موضوعات جذابی هستند که به دفعات مورد کنکاش قرار گرفته اند. اما کمتر به نقش و تصویر کارگران صنعت نفت در زیرو بم این رخداد بزرگ نگاه شده است. هدف این نوشتار پرداختن به نقش کارگران در اجرای قانون ملی شدن نفت است. همچنین تاباندن نور بر اینکه چگونه یک جنبش صنفی تبدیل به حرکتی ملی و بیگانه ستیز شد. مطالبات کارگران صنعت نفت تا چه اندازه با خواستههای طرفداران ملی شدن نفت همسویی داشت؟ این مقاله با نگاه از پایین به تاریخ ملی شدن نفت پرداخته و به اعتراضات و مطالبات کارگری در فصل اعلام قانون ملی شدن نفت تا خلع ید از شرکت نفت انگلیس و ایران خواهد پرداخت. ابزار اصلی کار این تحقیق، جستجو در اسناد آرشیوی، مطبوعات و مصاحبههای تاریخ شفاهی است. در این پژوهش نمایان است که مطالبات کارگران صنعت نفت در ابتدا با خواستههای طرفداران ملی شدن نفت همسویی نداشته، بلکه خواستههایی صرفا صنفی و درخواستهایی در جهت رفاه حال کارگران و مطابق مقررات سازمان بین المللی کار بوده است. در طول اعتصابات خواستهها تغییر کرده و کارگران صنعت نفت توانستند در جنبش ملی شدن نفت تاثیر داشته باشند؛ بی اینکه به خواسته های آنان چندان توجهی شود.
In the historiography of oil nationalization, the behavior and analysis of the thoughts of many political elites and statesmen have been described and hundreds of books and articles have been written. The role of the National Front, the influence of the militant clergy, the views and actions of the parties, especially the Tudeh Party, the reaction of the court and the pro-Pahlavi government politicians are all interesting topics that have been explored many times. But less attention has been paid to the role and image of oil industry workers this great event. The purpose of this article is to address the role of workers in the implementation of the law on the nationalization of oil. It also sheds light on how a trade union movement became a national and anti-alien movement. To what extent were the demands of the oil industry workers in line with the demands of the proponents of oil nationalization? How influential were the workers in the oil industry in the oil nationalization movement?This article looks at the history of oil nationalization from below and deals with the protests and workers' demands in the chapter announcing the law on oil nationalization until the ousting of the Anglo-Iranian Oil Company. The main tools of this research will be the search of archival documents, press and oral history interviews. Keywords: Oil Nationalization - Labor History - Labor Strikes - Social History - Khuzestan
Machine summary:
واژه های کلیدی : ملی شدن نفت ، تاریخ کار، اعتـصابات کـارگری ، تـاریخ اجتمـاعی ، خوزستان مقدمه تلاش رضاشاه برای بازگرداندن مالکیت منابع نفتی از دست «شرکت نفت انگلـیس و ایـران » و خلاصی از قرارداد یکسویة «دارسی » موفقیت چندانی نداشت ؛ تلاشی که بی تردید در از دسـت دادن حکومت و تبعید وی از کشور در سال ١٣٢٠ نقش داشت .
حبیـب 5 لاجوردی نیز در کتاب اتحادیه های کارگری و خودکامگی در ایران بـه تفـصیل بـه اعتـصابات کارگری در سال های مورد بحث این پژوهش پرداخته ؛ هرچنـد کـه بـه پیوسـتگی یـا جـدایی 6 خواسته های کارگران از مطالبات طرفداران ملی شدن نفت توجهی نکرده است .
2. Touraj Atabaki, “Abadan in Fire and Blood”, The Role of the Crowd in the History of the Nationalization of the Iranian Oil Industry, (un published).
اوضاع کارگران مناطق نفتی در آستانة ملی شدن نفت اگرچه از زمان ایجاد شرکت شهر نفتی در خوزستان که با ایجاد تأسیسات نفتی توسط «شرکت نفت ایران -انگلیس » آغاز شده بود، تنها چند دهه گذشته بود، امـا کـارگران صـنعت نفـت بـه میزانی از رشد آگاهی سیاسی رسیده بودند که نقشی فعال در اعتراضات این دوره داشته باشند.
اینکـه شـرکت نفـت انگلـیس و ایران در آستانة ملی شدن نفت و در آشفته بازاری که پیش رو داشت ، چه دلیلی برای این اقـدام تحریک آمیز داشت ، پاسخ روشنی وجود ندارد، اما این کار را کارخانه های شاهی و اصـفهان در سال ١٣٢٩ آزموده بودند که کاهش یکبارة دستمزد و مزایای کارگری -کـه بـه سـختی کفـاف بخور و نمیر روزانة خـانواده کـارگران را مـی داد- تـا چـه انـدازه مـی توانـست دردسرسـاز و برانگیزاننده باشد.