Abstract:
یکی از اشکال هایی که مخالفان اسلام و دگراندیشان مسلمان به آموزه های قرآنی وارد کردهاند، ناظر به آیاتی است که در آنها از بردگان سخن رفته است. منتقدان قرآن، این آیات را دلیل بر این دانستهاند که نظام برده داری مورد تایید فرهنگ وحیانی است؛ در نتیجه برخی آموزه های قرآن را ناعادلانه و تبعیض آمیز خواندهاند. در این مقاله پس از تحلیل و بررسی این نظریه و ارائه پاسخ مستدل آن از منظر فرهنگ وحیانی، در نهایت به اثبات این مطلب پرداخته میشود که امضاء و تایید برده داری در اسلام از آن روست که اسلام در فرایند اصلاح و تربیت جامعه، ناچار به عینیتها و واقعیت های تنیده شده با شوون جامعه توجه و با آن تعامل داشته است. البته تعاملی که به بیعدالتی، ظلم و عمل غیراخلاقی منجر نشود؛ بر همین اساس، فرهنگ وحیانی سّنت برده داری را پذیرفت و لیکن ظلم به بردگان را برنتابید و با تشریع قوانین واحکام حکیمانه و عادلانه جامعه را به سوی رفتار اخلاقی و عادلانه با بردگان و کنیزان سوق داد. این فرهنگ رفتاریای که اسلام در مواجهه با بردگان ترسیم نمود به تدریج موجب ایجاد تغییرات اساسی در این سنت ناپسند اجتماعی گشت و در نهایت به لغو و ریشه کن شدن برده داری منتهی گردید.
Machine summary:
جالب اينجاست که محققان غربي که مختصر آشنايي با دين اسلام دارند، اين سوال کليدي را مطرح ميکنند که آيا اين رفتار گروهکهي افراطي 93 ٩٣/ دوفصلنامه علمي تخصصي «پژوهش هاي نوين در آموزه هاي قرآن و سّنت »؛ سال پنجم ، شماره نهم ، بهار و تابستان ١٤٠١ را ميتوان برآمده از تعاليم اسلامي دانست ؟ به بيان ديگر آيا ميتوان براي احياي سنت برده گيري توسط اينان در عصر حاضر توجيه يا تأييدي در فرهنگ وحياني يافت ؟ آراء انديشمندان اسلامي درباره نظام برده داري بدون ترديد برده داري کاري ضدّاخلاقي است و در تنافي با کرامت و حرّيت انسان است و هيچ کس نميپسندد که با او مثل برده رفتار شود، بنابراين اگر دين يا مکتبي طرفدار برده داري باشد بايد مورد عتاب و سؤال قرار گيرد.
تحليل و بررسي: اين پاسخ گرچه رويکرد اسلام را نسبت به اين مسأله روشن ميکند لکن شبهه ديگري را فراروي مخاطب قرار ميدهد و آن اين که چگونه اسلام بسياري از نظام ها و الگوهاي اجتماعي را به کلي دگرگون نمود، به عنوان نمونه در مقابل شرک و بت پرستي از وهله نخست و با جدّيت ايستاد وتوحيد ربوبي را جايگزين آن ساخت اما نتوانست در عين مخالفت با اصل بردگي آن را يک جا لغو نمايد و به ناچار مقابله تدريجي را برگزيد ؟ دوفصلنامه علمي تخصصي «پژوهش هاي نوين در آموزه هاي قرآن و سّنت »؛ سال ششم ، شماره دهم ، پاييز و زمستان ١٤٠١/ ٩٩ بنابراين به جهت رفع اشکال مذکور بهتر است تا پاسخ فوق به گونه اي جامع تر تبيين شود.