Abstract:
پیراهنهای طلسمات پیراهنهایی هستند که روی آنها، نقوش مختلف شامل اشکال گیاهی، حیوانی، نوشته ها، آیات، ادعیه و اوراد مختلفی نقش بسته است وجهت رفع بلا و در رزم و یا جلب محبت محبوب و مانع شدن از طلسم و جادو شدن بالاخص در گذشته، مورد استفاده قرار میگرفتهاند. پیراهنی از این نوع در دوره زندیه در موزه سلاح حرم مطهررضوی موجود است که در این مقاله سعی شده به ارتیاط بین نقوش این پیراهن با نقوش مفرغهای لرستان که دست ساختههای اجداد سلسله زندیه بوده اند، پی برد. نقوش آیینی و نمادین بالاخص حیوانات اساطیری و ترکیبی، درخت سرو وآب روان در مفرغهای لرستان، پس از۳۰۰۰سال در دوران زندیه ودر شیراز که نمونه آن در گنجینه سلاح آستان قدس رضوی، از آثار ارزشمند فرهنگی وهنری دوره اسلامی به شمار میآید مجددا ظاهرگشته است.
نوشتار حاضر پاسخی است به این سوالات: آیا بین نقوش پیراهن طلسمات دوره زندیه با مفرغهای لرستان ارتباط وجود دارد؟
آیا پیشینه و نژاد لرهای سلسله زندیه و مهاجرت آنها به سرزمین فارس باعث این ارتباط وتاثیربوده است؟
و نیز میزان ارتباط این نقوش با نقوش وطرح مفرغها تا چه حد است؟
فرضیه حاکی از آن است که نقوش نمادین مفرغها نقش موثری در نقوش پیراهن طلسمات دارد و میزان ارتباطش با پهلوانان و شخصیتهای اساطیری بسیار زیاد است. روش تحقیق به شیوه تحلیلی و توصیف تعدادی از مهمترین نقوش این مفرغها را با استناد به متون نمادشناسی و منابع دیگر است. نتایج پژوهش نشان میدهد که طراح لباس طلسمات با اعتقاد و باور عمیق و ایمان به اثرگذاری از نمادهای باستانی و نمادهای دیگر از جمله آب، کوه، سنگ، درخت سرو و قهرمانان و شخصیتهای اساطیری مفرغ ها، را بر روی پیراهن طلسمات استفاده کرده است.
Machine summary:
مطالعه تطبیقی و نمادشناسانه و ارتباط بین نقوش پیراهن طلسمات دوره زندیه با نقشمایههای اشیا مفرغی لرستان (مطالعه موردی نقش درخت سرو) آرتمیس هوشیار 1 چکیده پیراهنهای طلسمات پیراهنهایی هستند که روی آنها، نقوش مختلف شامل اشکال گیاهی، حیوانی، نوشته ها، آیات، ادعیه و اوراد مختلفی نقش بسته است وجهت رفع بلا و در رزم و یا جلب محبت محبوب و مانع شدن از طلسم و جادو شدن بالاخص در گذشته، مورد استفاده قرار میگرفتهاند.
نوشتار حاضر پاسخی است به این سؤالات: آیا بین نقوش پیراهن طلسمات دوره زندیه با مفرغهای لرستان ارتباط وجود دارد؟آیا پیشینه و نژاد لرهای سلسله زندیه و مهاجرت آنها به سرزمین فارس باعث این ارتباط وتاثیربوده است؟ هیات علمی- دپارتمان هنر- دانشکده فنی و حرفه ای دختران شیراز- دانشگاه فنی و حرفه ای استان فارس- ایران Hooshieyar_artmis@yahoo.
تزئینات لباس شامل طرحهای طوماری است که داخل آن آیات و ادعیه و احادیث به خطوط ثلث به قلم مشقی و مشقی جلی و نسخ تحریری به قلم کتابت خفی و جلی نوشته شده، نقوش هندسی و تزئینی و برخی از نقشها مانند شیر و خورشید (جلو لباس) شیر (پشت لباس)، ترنج به شکل سرو و چلیپا (جلو لباس) و قندیل (پشت لباس) جنبه نمادین و از نظر مفهومی با دعاهای نوشته شده در داخل یا اطراف آن هماهنگی داشته وتکنیک ساخت این لباس قلمکار، قلمی است (روحفر، ۱۳۸۰، علائی، ۱۳۴۸) و بافت پارچه به صورت ساده انجام گرفته و خوشبختانه با وجود گذشت بیش از دو قرن از تهیه آن، دارای تار و پود محکم و مقاوم است.