Abstract:
نقش روحانیت در تاریخ ایران همواره پررنگ بوده است و از نهضت مشروطه تا انقلاب اسلامی، روحانیون در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران نقش کلیدی ایفا کردند. تحولات گفتمانی در حوزه اندیشه سیاسی روحانیت در نهضت مشروطه و بعدازآن پیروزی انقلاب اسلامی نقطه عطفی در تاریخ ایران محسوب میشود که منجر به تحولات عمیقی در حوزههای مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شد. این دو رخداد مهم در تاریخ ایران در دورههای مختلف تاریخی، بازتابی از تحولات اجتماعی و سیاسی آن دو مقطع است. حال این پژوهش سوال این است که طی دورههای نهضت مشروطه، پهلوی و انقلاب اسلامی، گفتمان و اندیشه سیاسی روحانیت چگونه تطور و تحول یافته است؟ فرضیه این پژوهش این است که ندیشه سیاسی روحانیت در ایران در گذر از دورههای مشروطه، پهلوی و جمهوری اسلامی، تحولات چشمگیری را تجربه کرده است. دورههای، مشروطه، پهلوی و جمهوری اسلامی روحانیت از نقش سنتی خود به عنوان حافظ شریعت و آموزههای دینی، به نقشی فعال و پیشرو در عرصه سیاست و اجتماع تبدیل شده است. روش تحقیق این مقاله روش پژوهش کیفی، از نوع تبیین علی و روش گردآوری دادهها، کتابخانهای با بهرهگیری از منابع مختلف ضمن بازخوانی مفاهیم نظری در خصوص انقلاب میکوشد روند تطور و تحول گفتمان و اندیشه سیاسی روحانیت از نهضت مشروطه تا انقلاب اسلامی را تااندازهای روشن کند.
The role of clergy has always been prominent in the history of
Iran and from the constitutional movement to the Islamic
revolution, clergymen have played a major role in Iran's political
and social developments. Discourse developments in the field of
clergy political thought in the constitutional movement until the
victory of the Islamic Revolution is a turning point in the history
of Iran which led to profound changes in various political, social,
economic and cultural fields of Iran. These two important events
in the history of Iran are actually a reflection of the social and
political developments of these two periods of time. The purpose
of this research is to answer the question: how has the political
discourse and thought of the clergy evolved during the periods of
the constitutional movement, Pahlavi dynasty and the Islamic
revolution? The hypothesis of this research is that the political
thought of clergy in Iran has experienced important changes
during the constitutional, Pahlavi and Islamic Republic periods.
In the constitutional, Pahlavi and Islamic Republic periods, the
clergy gradually reached an active and leading role in the field of
politics and society from its traditional role as the protector of
religion. The research method of this article is qualitative (causal
explanation). The data collection method of this research is
library type using different sources along with rereading
theoretical concepts about the revolution. This research seeks to
describe the evolution of clergy discourse and political thought
from the constitutional movement to the Islamic revolution.
Machine summary:
روش تحقيق اين مقاله روش پژوهش کيفي ، از نوع تبيين علي و روش گردآوري داده ها، کتابخانه اي با بهره گيري از منابع مختلف ميکوشد روند تطور و تحول گفتمان و انديشه سياسي روحانيت از نهضت مشروطه تا انقلاب اسلامي را تااندازه اي روشن کند.
بر اين اساس با در نظر گرفتن اين موضوع که تحولات گفتمان و انديشه سياسي روحانيت در ايران ، از نهضت مشروطه تا انقلاب اسلامي ، نشان دهنده ي پويايي و انعطاف پذيري اين انديشه در پاسخگويي به نيازها و جامعه در هر دوره است .
دو ديدگاه برجسته در آن مقطع علامه ميرزا محمدحسين غروي نائيني موافق مشروطيت و شيخ فضل الله نوري: مخالف مشروطيت بدون مشروعه بود تحول مهم در سير پيشرفت آراي سياسي و مقوله دولت در انديشه سياسي شيعه و هدف مشترک آن ها حفظ اسلام اما با دو رويکرد متفاوت در برخورد با مقوله مشروطه يعني موافقت با مهار قدرت شاه که اشتراک نظر هر دو جريان در ضرورت وجود مهار براي اعمال بيحدوحصر قدرت شاه بود (عنايت ، ١٣٦٥: ٢٨٥- ١١٤).
او در مراحل اوليه نهضت مشروطيت عليه استبداد، در برقراري قانون و ضرورت عدالت خانه به نهضت همگام بود، بعد از ورود افراد ناصالح و غير خوش نام به نهضت و با توجه به افراط برخي مطبوعات و همچنين اشتباهات مکرر مشروطه خواهان غرب گرا، خواهان انجام اصلاحات اسلامي و ديني براي احتراز از غربي شدن مشروطه بود و اعتقاد داشت که چون مشروطه و آزادي در ايران سابقه نداشته است و استعداد تفسيرها و برداشت هاي غيرديني در آن ها وجود دارد لذا بايد به لفظ مشروطه ، مشروعه نيز افزوده شود.