Abstract:
تاریخ رشیدی، اثر میرزاحیدر دوغلات، یکی از مهم‌ترین تاریخ‌های دورۀ مغولان آسیای شرقی، در دورۀ بابریان است. شیوۀ روایت در این اثر، سبب شدهاست که تاریخ، شکل داستان به خود بگیرد. قلم میرزاحیدر، در توصیف صحنه‌ها و لحظات تاریخی، مهارت در به‌کارگیری تکنیک‌های روایی، استفاده از شعر و حکایات، ظرفیت نمایشی‌ای که در شیوۀ روایت وقایع وجود دارد نشان می‌دهد که این اثر در کنار رویۀ تاریخی بودن، به حوزۀ ادبیات، بسیار نزدیک شده و با به‌کارگیری فنون روایت، وضع تاریخ خویش را از سطح گزارش صرف خطی به سطح تاریخی فلسفی، پویا و زنده، ارتقا داده‌است. با اینکه تاریخچۀ نظریات روایت‌‌شناسی، به قرن بیستم بازمی‌گردد، تجزیه‌وتحلیل اطلاعات، حاکی از این است که میرزاحیدر، به‌طور ناخودآگاه، از این شگردها بهره برده و اثری پدید آورده‌است که جنبه‌های داستانی آن، از جنبه‌های تاریخی‌اش، کمتر نیست. این پژوهش که به روش توصیفی‌تبیینی، و با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته است، می‌کوشد توانمندی‌های میرزاحیدر را در به‌کارگیری مؤلفه‌های روایی نشان دهد. از میان شگردهای خاص و متعدد روایت‌پردازی، مسئلۀ زمان و طراحی ساختار روایت، در تاریخ رشیدی میرزاحیدر، کاربرد حرفه‌ای‌تری دارد؛ لذا در این پژوهش، تکنیک‌های روایی، با مرکزیت زمان و طرح روایی، بررسی شدهاست. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که در این کتاب، سیر خطی زمان و طرح سلسله‌وار داستان، گاه به بهانه‌های مختلف، شکسته شده و در روال منطقی زمان و طرح، شکاف رخ می‌دهد. نویسنده با اهمیت دادن به عنصر زمان، از انواع زمان‌پریشی و نابهنگامی، در جذب مخاطب و پویایی تاریخ بهره می‌برد. زمان‌پریشی از نوع گذشته‌نگری درونی، در این کتاب، بیشتر مشاهده می‌شود و کارکرد آن، به سبب بیان تاریخ و مرور خاطرات شخصیت‌هاست.
Tarikh Rashidi, written by Mirzahider Doghlat, is a significant historical account of the Mughal period in East Asia during the Babri era. The narrative style employed in this work gives history the form of a story. Mirzahider's skillful depiction of historical scenes and moments, combined with his use of narrative techniques, poetry, and anecdotes, demonstrates that this work is not only historical but also closely related to literature. Through the use of narrative techniques, Mirzahider elevates his history from a simple linear report to a philosophical, dynamic, and vivid account. Although the study of narratology theories dates back to the 22nd century, this research, conducted through a descriptive-explanatory approach and utilizing library sources, aims to showcase Mirzahider's proficiency in employing narrative elements. The findings of this research reveal that in this book, the linear progression of time and sequential plot are occasionally disrupted for various reasons, resulting in gaps in the logical sequence of events. The author places great emphasis on the element of time and employs various forms of timelessness and anachronism to captivate the audience and inject dynamism into the historical narrative. Furthermore, the book features instances of internal retrospection, where characters delve into their personal histories and memories
(
, 
, 
)
