Abstract:
از چالش‌های مهم در بهره‌گیری از میراث اسلامی، به ویژه، سندهای حدیثی، پدیدۀ تصحیف است. یکی از گونه‌های پیچیدۀ این پدیده، تصحیف چندمرحله‌ای/ ترکیبی است. گاهی در دفعات متعددِ نسخه‌برداری از روی یک اثر، یک عبارت، چند بار آلوده به تصحیف شده است به گونه‌ای که با گذشت چند مرحله از تصحیف، هیچ شباهت ملموسی میان عبارت اصیل با عبارت مصحَّف باقی نگذاشته است. چنین پدیده‌ای می‌تواند پیامدهای چشم‌گیری در اعتبارسنجی احادیث نیز داشته باشد. این مقاله با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با واکاوی موردیِ یک سند از احادیث ابوبکر جعابی (م. ۳۵۵ق)، تلاش نموده تا کشف اینگونه تصحیف‌‌ها را روشمندتر سازد. مقایسۀ نام‌های موجود در این سند با دیگر منابع، دقت در تصحیف‌های دیگرِ رخ‌داده در همین سند و توجه به مناسبات میان راویان در آن، روشن نمود که بخشی از این سند در چند مرحله، دچار تصحیف شده است به گونه‌ای که هویت برخی از راویان موجود در آن، کاملاً نادرست تشخیص داده می‌شود.
One of the important challenges in using Islamic heritage, especially in sanads of Hadith, is the phenomenon of Tashif. One of the complex types of this phenomenon is multi-stage/mixture Tashif. Sometimes, in transcription of a book, a phrase has caught this problem several times, so that after a few steps, the set of these Tashifs left no tangible resemblance between the original phrase and the incorrect phrase. This article used a descriptive-analytical method to analyze objective example of this type of Tashif in Sanads of hadiths and through this way has reached this conclusion that paying attention to the following issues has a significant role in discovering this type of Tashif: comparing the names in Sanad with other sources, paying attention to other Tashifs that occurred in the Sanad, and check the relations between the narrators in it.
(
, 
, 
)
