Abstract:
این پژوهش نسبت خواست مردم و مشروعیّت حکومت را از رهگذر ارائۀ تفسیری نوین از عبارت “انّما یستدلّ علی الصالحین بما یجری الله علی السن عباده” مرقوم در عهدنامۀ مالک اشتر، بررسی کرده است. از این رو، کوشیده شدهاست مجالی برای این عبارت بسان دلیلی در مقام بحث از مشروعیت حکومت، گشوده شود. بدین منظور پس از طرح معنای مشروعیت که همانا قانونیّت و حقّ حاکمیّت است و بیان عمدۀ نظریهها در باب خاستگاه آن، به ارائۀ تفسیرهای محتمل عبارت مذکور پرداخته شده است. پرسشهای اساسی پیرامون این عبارت از این قرار است که: آیا گسترۀ اعتبار خواست عباد، که اجمالا استظهار میشود، صرفا به نحو پسین(پس از تحقق حکومت) بوده و یا به گونۀ پیشین(پیش از تحقق حکومت) هم میتواند باشد؟ و دیگر این که آیا دامنۀ این اعتبار شامل تودۀ مردم و اکثریّت میشود و یا صرفا گروه خاصی(نخبگان/دانشمندان پارسا) را دربرمیگیرد؟ تحقیق حاضر بر آن بوده که مفاد این عبارت بر اساس تفسیر راجح ناظر بر اصلی است که گویای اعتبار پیشین به نحو مشروعیتبخش بودن خواست مردم است.
Machine summary:
تأملی در نقش ارادۀ جمعی در مشروعیّت حکومت از رهگذر تحلیل عبارت «انما یستدّل علی الصالحین» در نامۀ 53 نهج البلاغه محمد تباری 1 سید حسن حسینیان اصل 2 تاریخ دریافت: 25/ 09/ 1402 تاریخ پذیرش: 25/ 10/ 1402 چکیده این پژوهش نسبت خواست مردم و مشروعیّت حکومت را از رهگذر ارائۀ تفسیری نوین از عبارت "انّما یستدلّ علی الصالحین بما یجری الله علی ألسن عباده" مرقوم در عهدنامۀ مالک اشتر، بررسی کرده است.
این تحقیق منحصر در واشکافی خصوص مدلول این دلیل به عنوان یکی از ادلۀ در این مسئله است، لذا درصدد آن نیست که صرفاً با اتکاء به نتیجۀ آن و بیآن که در مقام جمع ادله برآید نظر نهایی را در این باب مطرح کند؛ هرچند که عهدنامۀ مالک اشتر به مثابۀ یک منظومۀ کامل حکمرانی بوده که در آن اصول اساسی سیاست مندرج است و از این جهت حساسیتهای استظهاری از ناحیۀ مقیِّدها و مخصِّصها و مبیِّنها نیز کمتر خواهد بود؛ چرا که امام علی علیه السلام در این نامه در مقام بیان بوده و این خود ضرورت فحص از قرائن خارجی را تا حد زیادی کاهش میدهد.
تفسیر دوم: اعتبار پیشین به نحو کاشف با توجه به فرازهای پیشین که در باب سیاست نفس است، میتوان دریافت که امام علی علیه السلام برای صلاحیت ذاتی فرد حاکم و افراد حکمران جایگاه اصیلی قائل هستند و اساساً مشروعیت حکومت را منوط به وجدان آن کرده است.