Abstract:
یکی از دانشمندان بزرگ اسلامی که در رشتههای مختلف علوم متداول صاحب نظر بوده، استاد البشر و عقل حادی
عشر خواجه نصیرالدین طوسی - قدس سره - است. این دانشمند والامقام در منطق و ریاضیات و فلسفه و کلام و
هیأت و نجوم و اخلاق و عرفان نظری تألیفات ارزشمندی دارد که وی را در میان مؤلفان و دانشمندان اسلامی ممتاز
ساخته است. با وجود این خواجه در زمینههای عملی همچون سیر و سلوک و تخلق به اخلاق و ملکات عالیه و دارا
بودن مقامات و طی منازل نیز ممتاز بوده است و تألیفات ارزشمند وی در این باب همچون رسائل «اوصاف الاشراف» و
«آغاز و انجام» و «شرح انماط ثلاثه اشارات و تنبیهات» بر این مدعا دلالت دارد و کسی که این مراحل را طی نکرده باشد
نمی تواند بدین زیبایی و دقت به توصیف آنها بپردازد. بعد عرفانی شخصیت خواجه نصیرالدین طوسی در میان
دانشمندان غربی نیز مسلم و مورد توجه بوده است.
Machine summary:
با وجود این خواجه در زمینههای عملی همچون سیر و سلوک و تخلق به اخلاق و ملکات عالیه و دارا بودن مقامات و طی منازل نیز ممتاز بوده است و تألیفات ارزشمند وی در این باب همچون رسائل «اوصاف الاشراف» و «آغاز و انجام» و «شرح انماط ثلاثه اشارات و تنبیهات» بر این مدعا دلالت دارد و کسی که این مراحل را طی نکرده باشد نمی تواند بدین زیبایی و دقت به توصیف آنها بپردازد.
با اینهمه خواجه در بُعد عرفانی نیز دارای مقامی عالی بوده است؛ او عارفی کامل و سالکی واصل بود که مراحل سیر و سلوک را با روشنی و بینش سپری کرد و در این وادی به مقاماتی عالی نایل گردید، شاهد این گفتار کتابهای آغاز و انجام و اوصاف الاشراف و شرح مقامات العارفین و سایر کتابها و رسایل اوست و کسی که در این آثار تدبر کند درمییابد که نویسنده این مقالات بدون شک این طرق را طی کرده و از سبوی معرفت لایزالی جامها درکشیده و سیراب شدهاست.
. II اوصاف الاشراف هرچند رساله آغاز و انجام بر مقام عرفانی خواجه دلالت دارد امّا رساله اوصاف الاشراف مستقیما درباره سیر و سلوک اهل حق نوشته شده و بر عرفان ناب نویسنده آن دلالت دارد، چنانکه در مقایسه این دو رساله گفتهاند: «بعضی از معارف بلند رساله اوصاف الاشراف در خطبه رساله آغاز و انجام محقق طوسی آمدهاست امّا اوج مطالب اوصاف الاشراف در آغاز و انجام» نیست (مقدمه تحریر تمهید القواعد/ 36).