Abstract:
در پژوهش حاضر،از میان رویکردهای متعدد موجود در زمینهء تربیت اخلاقی،مبانی فلسفی و روشهای آموزشی چهار رویکرد تبیین ارزشها،تربیت منشی،رشد شناختی و رویکرد دینی(با عنایت به اسلام)،با استفاده از روش شناسی تحقیق کیفی و تکنیک تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفتهاند. رویکرد تربیتمنش ریشه در عقاید اخلاقی فلاسفهء فضیلتمدار دارد و بر روشهایی متکی بر تشکیل عادات،مانند ارائهء داستانهای اخلاقی،زندگینامهها و نمایش فیلم استوار است که دقیقا به همین دلیل،متهم به استفاده از روشهای تلقینی میباشد.رویکرد تبیین ارزشها ریشه در نظرگاههای پوزیتویستی تحلیلی،پدیدار شناختی،وجودگرایی و پراگماتیسم دارد و از روشهایی مانند بحث گروهی با تأکید بر گزینش اخلاقیات از سوی فراگیران و حفظ بیطرفی معلمین سود میبرند.توصیه به بیطرفی و نسبیتگرایی عمدهترین نقطهء ضعف این رویکرد است.رویکرد شناختی رشدی با سردمداری پیازه و کهلبرگ، زمینهای کانتی دارد و با کمک طرح معماهای اخلاقی به تربیت اخلاقی میپردازد که به دلیل تأکید شدید بر عقل و قضاوت اخلاقی و عدم توجه به رفتار اخلاقی، مورد انتقاد بوده است،اما رویکرد تربیت اخلاقی اسلام،که از جهانبینی اسلامی الگوسازی،تمثیل و قصهگویی بسیاری از نکات ضعف دیگران را میپوشاند،هر چند خود هنوز نیاز به تحقیقات کاربردی فراوانی دارد.
In this inquiry، among various current philosophical–based approaches and instructional methods، four of them، including value clarification، character education، cognitive development and religious trends، considering Islam، by using qualitative research methodology and content analysis techniques have been investigated. Character Education approach has origin in ethical belief of virtue – oriented philosophers and is based on methods of habit formation as presenting ethical stories، biographies and exhibiting film: Exactly، because of this reason، this approach is accused of using syncretic methods. Value clarification approach has root in positivistic، analytical، phenomenological، existential and pragmatic views. It benefits from group discussion methods with focus on moral selection by learners and holding the teachers' impartiality. Recommending neutrality and relativism is the essential weakness of this view. Cognitive development approach led by Piaget and Kohlberg has Kantian background and، by planning ethical riddles، it begins moral training. This approach has been criticized because of ignoring ethical behaviors and emphasizing on logic and ethical judgment so much. But Islamic ethical training approach originated from Islamic world –Perspective is the most comprehensive one in the inquiry. It removes all the weaknesses of the other approaches by modeling illustrating and narrating.
Machine summary:
"1. زمینهء فلسفی رویکرد تربیتمنش هرچند این رویکرد از نیمهء اول قرن بیستم مطرح بوده است،از سال 0891، بنیادگرایانی مانند بنت،7کیلپاتریک،8ریان9و وینی01آن را به عنوان جانشینی برای رویکردهای مانند تبیین ارزشها و رشد اخلاقی کهلبرگ مطرح ساختهاند،همچنین افرادی مانند لیکونا نیز آن را به عنوان رویکردی جامع که در رشد اخلاقی،نقش کلیدی بازی میکند،معرفی مینماید،این رویکرد که امروزه در جهان غرب،به خصوص امریکا، بیش از دیگر رویکردها مورد اقبال است،بر این اندیشه استوار است که شهروندان هر جامعه به ناچار باید براساس یک منش ویژه و نظام ارزشی خاصی تربیت و جهت داده شوند.
به عبارتی دیگر،هر انسانی موجودی«خودسازمان دهند»است و هرگونه شناخت،از جمله آگاهی از ارزشهای اخلاقی،کهلبرگ،کودکان در طی گذار از کودکی به بزرگسالی،از مراحل ششگانهای به شرح زیر میگذرند:مرحلهء اول؛سوگیری اطاعت و تنبه:کودک برای اجتناب از تنبیه و درد،به منابع قدرت احترام میگذارد؛مرحلهء دوم، نفعپرستی و لذتطلبی وسیلهای:تنها زمانی که علاقه و انگیزهء فوری کودک ایجاب میکند،از قواعد تبعیت میشود؛مرحلهء سوم،گرایش به پسر خوب و دختر خوب بودن: زندگی کردن مطابق انتظارات دیگران یا آنچه معمولا مردم از نقش و مسؤولیت ما انتظار دارند؛مرحلهء چهارم،گرایش به قانون،نظم و وظیفهشناسی:قوانین باید در همهء موارد حمایت و تقویت شوند،مگر در مواردی استثنایی که با دیگر وظایف اجتماعی تثبیت شده در تضاد قرار گیرند؛مرحلهء پنجم،اخلاق براساس پیمان اجتماعی:آگاهی از این که افراد ارزشها و عقاید متنوعی دارند و این که بیشتر ارزشها نسبیاند،اما بعضی از ارزشها در همهء جوامع باید مورد حمایت قرار گیرند و مرحلهء ششم،گرایش به اصول اخلاقی جهانی: تبعیت از اصولی اخلاقی که فرد خود انتخاب کرده و با توافقهای اجتماعی هماهنگی دارد."