Abstract:
سرداب سامرا، بخشی از خانهی مسکونی امام هادی و امام عسکری علیهماالسلام است که زادگاه امام مهدی علیهالسلام نیز
بوده و حضرتش سنین کودکی را در آن گذراندهاند و سه امام معصوم در این محل نماز گزاردهاند. این مکان نورانی در
نظر شیعه، ارج و احترام خاصی داشته و دارد. برخی از دانشمندان اهل تسننـ در قرن هفتم هجری و پس از آن ـ به
شیعه نسبت دادند که به عقیدهی آنان، امام مهدی علیهالسلام در سرداب پنهان شده و شیعیان، هر روز اسبهای خود را بر در
سرداب میبرند و حضرتش را به خروج از آن فرا میخوانند. نویسندهی مقالهـ که از دانشمندان معاصر نجف استـ
ضمن ریشهیابی این نسبت، به سخنان مورخان مشهور اهل تسنن اشاره میکند، مانند: یاقوت حموی، ابناثیر،
ابنخلکان، قزوینی، ابنتیمیه، ابنقیم جوزیه، صفیالدین حنبلی، ابنبطوطه، قرمانی دمشقی. اینان، در قرن هفتم و
پس از آن بودهاند، اما در کلام مورخان و جغرافیدانان دیگر اهل تسنن که قبل از قرن هفتم زیستهاند ـ مانند:
ابنحوقل، بشاری مقدسی، ابنجبیرـ چنین کلامی نمیبینیم. نخستین پاسخ به این نسبت در میان عالمان شیعه را نیز در کلام اربلی در قرن هفتم میبینیم.
محدث نوری نیز در قرن 14، مفصلا به این نسبت پاسخ داده است. نویسنده در ضمن گفتار خود، به تاریخ بازسازی
سرداب سامرا به دست خلیفهی عباسی الناصر لدین الله، در سال 606 هجری قمری نیز اشاره میکند.
Machine summary:
"فعمر القبة و المآذنا و زاد فی تشییدها المحاسنا و زین الروض بما قد ابتهج و عقد السرداب فی صنع الازج و منع الحوض بذاک الروض أن یأخذ امرؤ تراب الحوض و زبر الأئمة الاثنی عشر علی نطاق العبد فیما قد زبر علی ید الشریف بدر البعد معد فتی محمدبنمعد و جعل الألواح فیه منبئة عن وقته فی الست و الستمائة فنظروا ما قد زها فی الدائر و أرخوا: (صبح سعد الناصر) محلاتی، پس از آن، در مورد بنای سرداب غیبت مینویسد: شهرت یافتن این سرداب به سرداب غیبت، بدان معنی نیست که امام عصر علیهالسلام در آن غایب شده است، چنان که برخی از افراد جاهل نسبت به تاریخ پنداشتهاند، بلکه به این دلیل است که این مکان، محل زندگی و عبادت سه امام معصوم علیهمالسلام بوده و جمعی از نیکان در همین مکان به شرف لقای حضرت مهدی علیهالسلام رسیدهاند.
» محدث نوری میافزاید: در نظر خلیفه ناصر، انتساب سرداب به حضرت مهدی علیهالسلام ، از آنرو بود که سرداب، محل ولادت یا موضع آغاز غیبت یا جایگاه بروز کرامات از حضرتش بود، نه محل اقامت آن جناب در دورهی غیبت، چنان که برخی از افراد ناآگاه نسبت به عقیدهی امامیه، چنین نسبتی به شیعه دادهاند، در حالی که در هیچ یک از کتابهای قدیم و جدید شیعه، چنین مطلبی گفته نشده است.
وقتی در این نسبتها پژوهش کنیم، اخبار آن را متناقض مییابیم، چرا که سرداب در خانهی امام علیهالسلام در سامرا قرار دارد و در سال 265، از سلطه و پیامدهای آن خارج شده است، اما نخستین کسی که این نسبت را به شیعه داده، ـ تا آنجا که پژوهش نگارنده نشان میدهدـ یاقوت حموی (متوفی 626) است."