Abstract:
تاریخ نگاری محلی، سومین گونه مشهور تاریخ نویسی پس از تواریخ سلسله ای و عمومی است. هر ایالت و شهری به فراخور اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کم و بیش دارای یک دو اثر و یا بیشتر، تاریخ محلی است. در این حالت، ایالت وسیع کرمان که حد فاصل بین فارس و خراسان است، از تاریخ نگاری محلی نسبتا غنی برخوردار است و چنانچه تاریخ نگاری محلی آن را با سایر ایالات مقایسه نماییم، پس از خراسان و ایالات ساحل بحر خزر رویکرد سیاسی و نظامی دارد؛ چرا که ارتباط مستقیمی بین اعتلا و زوال حاکمیت محلی آن سامان و تاریخ نگاری محلی آن وجود دارد. مشهورترین مورخ محلی و حتی به نوعی پدر تاریخ نویسی ایالت کرمان افضل الدین کرمانی (متوفای اوایل قرن هفتم هجری قمری) است که با تالیف سه اثر، نخستین تاریخ نویسی محلی این ایالت را رقم زد. پس از آن سنت تاریخ نویسی محلی این سامان هیچ گاه از تکاپو باز نایستاد و همچنان تالیفات چندی درباره تاریخ این منطقه تحریر شد.
Machine summary:
مشهورترین مورّخ محلّی و حتّی به نوعی پدر تاریخنویسی ایالت کرمان افضل الدّین کرمانی(متوفای اوایل قرن هفتم هجری قمری)است که با تألیف سه اثر، نخستین تاریخنویسی محلّی این ایالت را رقم زد.
تاریخنگاری محلّی کرمان با حاکمیت محلّی این سامان پیوند یافت و اوّلین تاریخ محلّی کرمان به نام دینار غزّ موسوم به عقد العلی للموقف الاعلی توسط فردی به نام احمد بن حامد معروف به افضل الدّین کرمانی به سال 584 هـ.
1-عقد العلی و بدایع الزمان کرمانی: بههرحال،اوّلین مؤلف تاریخ محلّی ایالت کرمان،افضل الدّین ابو حامد احمد بن حامد است.
با این حال،ناصر الدّین منشی کرمانی، مؤلّف تاریخ شاهی را فردی به نام خواجه شهاب الدّین ابو سعد نوشت و اثر خود را مکمل و ذیل آن قلمداد کرد(منشی کرمانی،صص 7-6).
با این حال اثر وی در نوع خود یکی از حلقههای تاریخنگاری محلّی کرمان و واسطهء مجموعهء تواریخ افضل الدّین و ناصر الدّین منشی کرمانی مؤلّف سمط العلی للحضرهء العلیاء است.
این اثر،خصوصیّات یک تاریخ سلسلهای محلّی را دارد و مملو از تعریف و تمجید از قراختاییان کرمان است(همان،ص 22،34-32 و...
)سمط العلی بهسان سایر آثار تاریخ محلّی کرمان کمتر به احوال فرهنگی،آداب و رسوم،موقعیت و تاریخ شهری توجّه نموده،امّا مملو از توصیف کشاکشهای سیاسی و نظامی است.
علّت این انتخاب در وهلهء اوّل،وجود منابع متعدّدی دربارهء این دوره از تاریخ کرمان است که محمّد بن ابراهیم با سهولت به التقاط و رونویسی از آنها اقدام کرد و کتاب سلجوقیان و غزّ در کرمان را نگاشت.
محمّد بن ابراهیم از تاریخ شاهی سود برده و امّا به اشتباه آن را تألیف ناصر الدّین منشی کرمانی دانسته است(همان،ص 2).